De overwintering der Hollanders op Nova Zembla en het gedicht van Hendrik Tollens, te zien in Museum Rijswijk

In 1819 ontving de dichter Hendrik Tollens een gouden medaille voor zijn gedicht ‘De overwintering der Hollanders op Nova Zembla’. De gedichten van Tollens zijn nu goeddeels vergeten maar Nova Zembla is een uitzondering.

Het gedicht is maar liefst veertienmaal herdrukt; de meest recente uitgave dateert van dit jaar en markeert de tweehonderdste verjaardag van Nova Zembla. Museum Rijswijk, het voormalige woonhuis van de dichter, wijdt er een tentoonstelling aan.

Nieuwe route naar Azië

De overwintering heeft echt plaatsgevonden. In 1596 voeren Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck vanuit Amsterdam naar het noorden om een nieuwe route naar Azië te ontdekken. Eenmaal bij Nova Zembla kwam het schip vast te zitten in het ijs en was de bemanning gedwongen de winter daar door te brengen. Met wrakhout en onderdelen van het schip bouwden zij het ‘Behouden Huys’ dat enige bescherming bood tegen het ijzige klimaat. Belaagd door ijsberen, honger en kou overleefden zij de lange poolwinter. Van de restanten van het grote schip bouwden zij in de zomer van 1597 twee sloepen en wisten uiteindelijk terug te keren naar Amsterdam.

Dagboek

Een van de bemanningsleden, Gerrit de Veer, had een dagboek bijgehouden. Aan de hand hiervan schreef hij een gedetailleerd verslag van de avontuurlijke tocht dat in 1598 werd gepubliceerd. Het ijzige verhaal en de vele afbeeldingen maakten het boek tot een bestseller dat in vele vertalingen ook ver buiten de landsgrenzen werd gelezen.

Heldenepos  

Het verhaal van de overwintering op Nova Zembla ging deel uitmaken van het nationale geheugen. Vermoedelijk was Tollens bekend met het boek van De Veer maar bij het schrijven van zijn gedicht nam hij grote vrijheid met de historisch feiten. Hij schreef vanuit een 19de eeuwse belevingswereld en vormde het verhaal om tot een heldenepos dat het nationale verleden verheerlijkt en waar de lezer zich aan kan spiegelen

Wat spreekt zo aan in de honderden rijmregels vol ronkende heldenmoed dat men het gedicht blijft lezen? En wat gebeurde er werkelijk op Nova Zembla? Op de tentoonstelling vertellen boeken, prenten, tekeningen en voorwerpen verschillende verhalen over de overwintering waarbij de feiten soms minder zwaar wegen dan de tijdsgebonden en persoonlijke interpretaties van schrijvers en kunstenaars.

Afbeeldingen

1) Vroege kaart van Nova Zembla, 2) Gerrit de Veer, Waerachtighe Beschryvinghe, 1605, Het Behouden Huis met IJsbeervallen, 3) Louis Apol, Panorama van Nova Zembla, 1896  

http://www.museumrijswijk.nl/

Datum:
9 november 2019 / 12 januari 2020
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0