Rudi van Dantzigs verblijf in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog (3)

Rudi van Dantzigs verblijf in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog (3)

Rudi van Dantzig verbleef in de Tweede Wereldoorlog als elfjarig Amsterdams jongetje bij het gezin van Wabe en Akke Visser in Laaksum, een dorpje aan het IJsselmeer in Zuidwest Friesland in de buurt van Warns. Hij schreef er een autobiografische roman over die een bestseller werd: ‘Voor een verloren soldaat’.

Rudi van Dantzig overleed op 19 januari 2012. In het blad van het Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân schreef Iris Maaskant een uitgebreid artikel over Van Dantzigs verblijf in Friesland.

Iris Maaskant zocht de leden van de familie Visser, waar Van Dantzig was ondergebracht op om het verhaal van Van Dantzig te toetsen aan hun eigen herinneringen. Alle kinderen van Wabe en Akke waren nog in leven en hadden veel te vertellen, niet alleen over Rudi van Dantzig, ook over het leven in Laaksum, zoals het in de oorlogsjaren en ver daarvoor was.

Van Dantzig ging naar de christelijke lagere school in Warns. Het hoofd van die school was meester de Jong. We zullen hem nog tegenkomen. Hij is mijn grootvader, pake in het Fries. Zijn voornaam was Lucas.

We publiceren het verhaal in afleveringen. Elke week verschijnt er een nieuwe aflevering.

Aflevering 3

Bij deze familie zal Jeroen blijven tot na de bevrijding van West-Nederland en hij zal bij hen van alles beleven dat hij daarvoor niet kende. Schapenkaas eten, op klompen lopen, schapenstront rapen, op de houten plee gaan, met een bal gemaakt van elastiekjes spelen, palingen zonder kop in een emmer zien kronkelen, in een bedstee slapen met Meint, het licht van de olielamp uitblazen, bidden en danken bij het eten, uit de bijbel lezen door Heit.

Het is allemaal nieuw. Met Jantsje en Meint gaat hij naar school in Warns. Samen lopen ze vier maal op zo’n schooldag een half uur naar school en terug. De school is ‘een gebouw met maar vier klaslokalen, kale ruimten met grijs geschilderde muren, zonder platen of tekeningen.’ Hij maakt een strenge meester mee, die in de deuropening tussen twee klaslokalen naar alle twee de kanten tegelijk lesgeeft. ‘In het speelkwartier is geen gedrang en er wordt niet geroepen en gelachen. Ordelijk is het en volwassen.’

Bidden

Jeroen blijkt tot zijn schaamte de namen van de discipelen van Jezus niet te kunnen opnoemen. En ook het dramatische bidden is hij niet gewend. Hij barst in tranen uit wanneer de meester de zegen afsmeekt voor de families van de kinderen uit Amsterdam, die ‘sterven omdat er geen voedsel is, geen hulp en geen hoop’. Maar hij wordt dan streng tot de orde geroepen. ‘Jullie hebt getoond geen vertrouwen in de Heer te hebben,’ zegt de meester tegen Jeroen en een meisje dat ook snikt en ook uit Amsterdam komt, een ander ‘hongerkind’.

Kerkgang

Ook de kerkgang, twee maal op zondag, is nieuw. De preken zijn langdradig en onbegrijpelijk: ‘ één ellenlange grijze verveling’. Maar de dominee is interessant. ‘Bij het zingen had ik vaak omhoog gekeken om hem te laten zien dat ik uit volle borst meezong. Ik dacht te merken dat de dominee zich, net als ikzelf, een beetje buitenstaander voelde in het dorp, een vreemde eend in de bijt. Stadse mensen werden anders bekeken. Ze hoorden er niet echt bij, ze waren als losse aanhangsels die toevallig ergens terecht waren gekomen.’

De vrouw van de dominee

De vrouw van deze dominee zal plotseling sterven. Voor Jeroen de eerste confrontatie met doodgaan. Tegen dit decor vindt in april 1945 de bevrijding van Gaasterland plaats en ontmoet Jeroen de Canadese soldaat, die zijn leven beslissend zal beïnvloeden. Het manuscript van ‘Voor een verloren soldaat’ was in 1985 gereed.

Van Dantzig was zich heel goed bewust van de tweeslachtigheid van zijn onderneming. Hij had zijn verhaal tot zijn 53ste aan niemand verteld en nu publiceerde hij een boek dat door iedereen gelezen kon worden.

Volgende week aflevering 4

Foto

Schoolfoto van de Chr. Lagere School in Warns ca. 1938. Midden op de foto het hoofd van de school, meester de Jong. Rechts achter hem staan Trientsje, Diet en Popke. Helemaal rechts staat meester Aardema, bij wie Meint en Rudi in de klas zaten in 1944.

https://www.geschiedenisgaasterland.nl/
https://www.geschiedenisgaasterland.nl/wp-content/uploads/2017/02/13fan-Klif-en-Gaast-2012-2.pdf