Rudi van Dantzigs verblijf in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Rudi van Dantzigs verblijf in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Rudi van Dantzig verbleef in de Tweede Wereldoorlog als elfjarig Amsterdams jongetje bij het gezin van Wabe en Akke Visser in Laaksum, een dorpje aan het IJsselmeer in Zuidwest Friesland in de buurt van Warns. Hij schreef er een autobiografische roman over die een bestseller werd: ‘Voor een verloren soldaat’.

Rudi van Dantzig overleed op 19 januari 2012. In het blad van het Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân schreef Iris Maaskant een uitgebreid artikel over Van Dantzigs verblijf in Friesland.

Iris Maaskant zocht de leden van de familie Visser, waar Van Dantzig was ondergebracht op om het verhaal van Van Dantzig te toetsen aan hun eigen herinneringen. Alle kinderen van Wabe en Akke waren nog in leven en hadden veel te vertellen, niet alleen over Rudi van Dantzig, ook over het leven in Laaksum, zoals het in de oorlogsjaren en ver daarvoor was.

Van Dantzig ging naar de christelijke lagere school in Warns. Het hoofd van die school was meester de Jong. We zullen hem nog tegenkomen. Hij is mijn grootvader, pake in het Fries. Zijn voornaam was Lucas.

We publiceren het verhaal in afleveringen. Elke week verschijnt er een nieuwe aflevering.

Aflevering 1

De herinneringen van de familie Visser

‘Kom maar binnen,’ zegt Ype Albada, ‘hier woonden mijn ouders en grootouders. Het huis is opgeknapt, er staan nieuwe schuren naast, maar de ramen zijn nog net zo en twee bedsteden zitten er nog in, maar dat zijn nu kasten.’

Ik sta in de huiskamer van Laaksum 22, in wat eens het huisje was van visserman Wabe Visser, zijn vrouw Akke en hun zeven kinderen: Trientsje, Popke, Diet, Meint, Jantsje, Pieke en Harmen. Ik kijk door de ramen naar buiten. Het uitzicht is wel veranderd sinds Rudi van Dantzig, toen elf jaar, na een angstige en slapeloze tocht in de nacht over de Afsluitdijk, hier in 1944 binnenstapte. Hij zou het zich zo herinneren: ‘Geen bomen, geen struiken, niets, leegte’. De grote grasvlakte met de dijk ‘van horizon naar horizon’ waarop Akke Visser alle bezoekers al van verre kon zien aankomen. Nu zijn er wel bomen en struiken en de weg uit Warns loopt omhoog naar de dijk. De haven kan je niet meer zien.

‘Waar was het kookhok,’ vraag ik, ‘en de onder- en bovendeur, waardoor iedereen binnenkwam, en het bankje buiten aan de zijkant uit de wind waar Rudi en Pieke naast elkaar zaten en niets tegen elkaar wisten te zeggen?’ Nu Laaksum in de belangstelling staat vanwege het honderdjarige bestaan van de vluchthaven en Rudi van Dantzig op 2 januari van dit jaar (2012) gestorven is, heb ik zijn boek ‘Voor een verloren soldaat’ weer eens herlezen. Dat maakte me nieuwsgierig. Ik wilde op onderzoek uit. Van Rudi van Dantzig weten we veel, dacht ik. Hij werd een publieke figuur, een choreograaf, leider van Het Nationale Ballet en ook nog een schrijver. Hij vertelde openlijk en met een aarzelende innemendheid over zijn homoseksualiteit en zijn gevoel altijd een buitenstaander te zijn.

In ‘Voor een verloren soldaat’, de autobiografische roman, die hij in 1986 publiceerde en die in Laaksum speelt, onthulde hij zelfs een persoonlijk geheim, dat hij al een half leven met zich meegedragen had. In de twee weken, in april 1945, dat Gaasterland zijn bevrijding vierde, zou Rudi (Jeroen in het boek) hardhandig in de homoseksuele liefde ingewijd worden door een Canadese soldaat. Die ervaring zou diep ingrijpen in zijn leven en later een bron worden van creatieve arbeid. Het thema van de verloren geliefde zou leiden tot een boek en tot vele balletten.

Maar minstens zo sterk in het boek is de achtergrond, waartegen dit voorval zich afspeelt. Het landschap van de Gaasterlandse kust, het leven van de familie Visser dat hij deelde, de kerkgang in Warns. Het boek bevat een schat aan gegevens over het leven van een Laaksums vissersgezin in de oorlog.

Hoe het met Rudi van Dantzig is gegaan is wel bekend. Maar die kinderen van Wabe en Akke Visser, dacht ik, zouden ze nog in leven zijn? De kinderen met wie hij hier in Laaksum 22 aan tafel zat en die hij zo raak beschrijft, dat je ze tot leven ziet komen. Hoe zagen ze hem, wat zijn hun herinneringen aan Rudi? Wat zouden ze over hem willen vertellen als je er naar vraagt en hoe beleefden zij zelf hun leven in het kleine vissershuis in Laaksum? En hoe is het ze later in hun leven vergaan?

Ze bleken allemaal nog in leven. Sommigen wilden praten, anderen juist niet. Ik laat ze allemaal aan het woord. Maar eerst terug naar het boek.

Volgende week aflevering 2 van het artikel van Iris Maaskant.

Afbeeldingen

1) Rudi van Dantzig, 2) Rudi van Dantzig op de christelijke lagere school, 3) Laaksum 22 in 2012.

https://www.geschiedenisgaasterland.nl/
https://www.geschiedenisgaasterland.nl/wp-content/uploads/2017/02/13fan-Klif-en-Gaast-2012-2.pdf  

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0