'Ik kon vroeger heel goed dansen.' Over kunst in de zorg.

Kunstenaarscollectief Zona’s Kiosk reisde gedurende drie jaar langs tientallen woonzorgcentra in het land om er kunstzinnige activiteiten aan te bieden. Initiatiefnemer en VJ-kunstenaar Vera Broos: “Ouderen zijn veranderd, hun manier van vrije tijd besteden is veranderd,. Daar wil ik op inspelen."

Wel buigen hè?

Zo'n kunstmeerdaagse van Zona's Kiosk begint steevast met een feestelijke opening. Zo ook tijdens het bezoek in april 2012 aan woonzorgcentrum Nieuw Vredenburgh. De actrices en kunstenaars van Zona’s Kiosk lopen rond in de hal en breken het ijs door contact te zoeken met het publiek: de vaste bewoners van overwegend negentig plus en de tijdelijke bewoners die er revalideren. Herkenbare jazzy muziek vult de ruimte. Twee actrices spelen brutale Amsterdamse typetjes, voortdurend in voor een gebbetje. Ondertussen weten ze preceis hoever ze kunnen gaan. De een vraagt aan een demente dame die over haar rollator gebogen op weg is naar de lift: "Sinds wanneer bent u de koningin?" Oude dame: "Oh, mijn hele leven al." "Moet u veel zwaaien?" "Ik krijg er lamme handen van." "En Obama heeft u vast wel eens gesproken." "‘O, onlangs nog." "Hij heeft ook zo’n leuke vrouw." "Ook ja. Nu wil ik naar boven."’ "Wacht!" roept de Amsterdamse: ‘"Ik zal de weg voor u vrij maken." Met een theatraal gebaar veegt het Amsterdamse typetje met een denkbeeldige bezem de weg voor de vrouw schoon. "En ik zal ook even de liftknop voor u bedienen." Tegen een ander die er toevallig naast staat, terwijl de vrouw langsloopt: "En wel buigen, hè!" Ze blijft de vrouw bewonderend uitzwaaien als ze met rollator en al de lift in verdwijnt.

Als er steeds meer ouderen de dansvloer opgaan, waagt ook Nellie (104) een dansje met haar activiteitenbegeleidster. Ze heette eerst Naadje, vertelt ze, naar haar moeder, maar ze liet haar naam veranderen: "Naadje is niet zo netjes, hè. Ik kon vroeger heel goed dansen," zegt ze. ‘Nog steeds trouwens: foxtrot, wals… Vroeger was het wel gezelliger dan tegenwoordig. Dan gingen we naar een club. En een lol dat we hadden. Al die jongens en meisjes bij elkaar. Zo gezellig hebben die jongeren het vandaag de dag niet meer. Ze zeggen ik kan dit en ik kan dat… Vroeger kon je ook wel wat, maar zei je het niet."

We gaan naar Zandvoort

Na de opening gaan de kunstenaars aan de slag met hun individuele activiteiten. In ee ruimte op de psychogeriatrische afdeling werkt Knuffelkleindochter Ina samen met drum en saxofoonduo Chris en Martin. In een kring zitten ongeveer vijftien demente tachtigplussers. Allemaal vrouwen. "We zitten in de trein. waar gaan we heen?" vraagt Martin. "Naar Zandvoort!," klinkt het uit verschillende monden.’ Martin: "Ik weet niet meer hoe het gaat. Kan iemand het even voorzingen?" Een vrouw zingt daarop uit volle borst: "We gaan naar Zandvoort al aan de zee," terwijl ze op haar stoel heen en weer wiegt. Chrsi en Martin zetten de melodie in. De vrouwen zingen geheel of gedeeltelijk mee.

Ondertussen danst, lacht, wiegt Ina op de muziek. Ze geeft de mensen in de kring kushandjes en blaast die weg. Sommigen geven er een terug, anderen kijken argwanend. Ze vleit zich aan de voeten van de ouderen, steunt met haar arm op hun knieën en legt af en toe haar hoofd op hun schoot. Sommigen leggen hun hand op haar schouder of strelen even over haar hoofd. Een vrouw gebaart dat Ina koude handen heeft en wrijft bij wijze van voorbeeld haar knokige handen. De vingers ineen strengelen lukt haar al niet meer. Ina spiegelt haar, wrijft ook in haar handen, pakt de handen van de oude vrouw. Dan weer springt ze overeind en danst op een andere oudere af. Doet  dan alsof ze zich schaamt met haar hand voor haar gezicht en kijkt tussen twee vingers door. "Gek hè doe ik," zegt ze. Ze steekt haar hand uit. Eerst reageert de vrouw niet.  Opeens steekt de vrouw aarzelend haar ene hand uit, en dan ook de ander.  En verschijnt een grote glimlach op haar gezicht als Ina voor haar staat te swingen. "Bedankt voor deze dans," zegt Ina buigend als de muziek stopt.

 Verliefd

"Ik ga zelf geen verhaal vertellen, hoor. Dat mogen jullie straks zelf doen," zegt mimespeler Jaap. Hij heeft een groepje van vijf mensen om zich heen verzameld. Het zijn vier hoogbejaarden en twee mannen van eind vijftig waarvan de een revalideert in het woonzorgcentrum en de ander licht verstandelijk beperkt is.  Op tafel heeft Jaap n zp'n honderd willkeurige foto’s uitgespreid. De ouderen mogen er een uitzoeken en om de beurt vertellen waarom ze de specifieke  foto bijzonder vinden en waar deze hen aan doet denken.  Na afloop van elk verhaal worden de rollen verdeeld en mogen de anderen het naspelen.

Bianca (78) die later binnenkomt twijfelt of ze wel mee zal doen. "Ik heb niet veel te vertellen," zegt ze. Praktisch haar hele leven heeft ze met diabetes in het ziekenhuis doorgebracht. Maar daar komt ze niet mee weg. Volgens Jaap heeft iedereen een verhaal. Ook de mensen die zeggen dat ze niks te vertellen hebben. En inderdaad Bianca is ooit een dag in haar leven uit het ziekenhuis geweest om te trouwen. Een feest was er niet bij. Ze was heel verliefd. De rollen worden verdeeld. Gerda (87) mag de rol van Bianca spelen. De man met wie ze gaat trouwen is de veel jongere Willem (57).

Gerda na afloop: "Ik kreeg een groene sluier om en Willem een roze bij wijze van chaquet. Een flauwekul die we hebben gemaakt! We hebben vreselijk gelachen. Ik moest hem eigenlijk zoenen. Heb ik niet gedaan natuurlijk. Wel hebben we elkaar heel verliefd aangekeken." Gerda kende voor deze activiteit maar een persoon uit het groepje, de rest alleen van gezicht. Ze weet zeker dat ze in het vervolg nog contact met ze zal hebben.

Het is precies wat Jaap wil bereiken. "Oude mensen gaan vaak vriendschap uit de weg. En als ze bevriend raken en zo iemand gaat dood dan willen ze er niet meer aan. Mensen vereenzamen. Iets samen doen, wat totaal anders is, biedt een opening tot contact,"

Waarom kunst

Waarom kunst belangrijk is voor ouderen weet Noud Verhave als geen ander. Jarenlang combineerde hij het kunstenaarschap met een baan als zorgmanager. Hij ontwikkelde een cursus voor kunstenaars die in de zorg willen werken. lAlle kunstenaars van Zona's Kiosk volgden de cursus. Verhave: "Kunstenaars kunnen naar ingangen zoeken, prikkelen, betrekken, uitdagen. Door die afwijkende benadering komen ze tot andere oplossingen. Het mooiste voorbeeld dat ik ken is van een demente man die op de grond lag te schreeuwen. Het personeel stond al klaar met de spuit om hem een kalmerend middel toe te dienen. De kunstenaar, een theatermaker ging naast de man op de grond liggen en begon mee te schreeuwen. Het schreeuwen werd minder grimmig, het ging uiteindelijk over in brullen van de lach. Medicatie was niet meer nodig. Demente ouderen zijn niet geremd door alles wat we hebben afgeleerd. Ze zijn vergelijkbaar met kinderen, ongeremd door codes van sociaal wenselijk gedrag. Je kunt ze meenemen naar een wereld waar alles mogelijk is."

Of het de kunstzinnige activiteiten voor de ouderen een blijvend effect hebben, hangt volgens Vera Broos ervan af of het personeel van het zorgcentrum zich door de kunstenaars laat inspireren en vergelijkbare activiteiten oppakt. In het Sarphatihuis in Amsterdam gebeurde dit wel. Volgens activiteitenbegeleider Laurie Kuipers die zeer enthousiast was over Zona's Kiosk lopen er in het Saphatihuis op gezette tijden nog altijd vrijwilligers rond met een boodschappenwagentje met gekke spullen erin.

 Voor meer informatie kijk op www.zonaskiosk.nl

 

 

 

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0