De wereld van de Haagse kunstenaar, 92 - Anat Ratzabi
Als ik de stad in ga, kom ik langs het joodse monument aan het Rabbijn Maarsenplein. Het is een fors monument met veel zeggingskracht met op achtergrond de oude muur van de Nieuwe Kerk. In het midden van een driedelige muur staat een surrealistische deur op een kier, vanuit de kier schijnt licht.
Rechts van het beeld en schuin er tegenover, aan het eind van het plein, staat een koffer. Twee koffers met benodigdheden voor de reis naar het kamp. Het is het verhaal van 12.000 joodse inwoners van Den Haag in het begin van de oorlog. De linkerkant van het monument is schuin, ruw afgebrokkeld. Tegenover het monument op een afstand van vijftien meter staan zes zitplaatsen. Deze staan voor de zes miljoen vermoorde joden. Aan beide kanten van elke zitplaats is het symbool van een van de twaalf stammen van Israel aangebracht.
“Die ruwe afgebrokkelde muur links staat als aanduiding voor een abrupte breuk en vernietiging, maar tegelijkertijd staat het ook voor de mogelijkheid voor rectificatie en hoop ”, aldus Anat. Zie: https://vimeo.com/259186048
Beeldhouwen
Het maken van het monument was de afgelopen jaren het belangrijkste werk van Anat Ratzabi. Nu is ze met nieuwe projecten bezig, vertelt ze me als ik op bezoek ben in haar atelier aan het Scheveningseveer / de Mauritskade.
In het atelier geeft ze regelmatig beeldhouwlessen. Aan de muren zie ik op planken gebeeldhouwde koppen en een paar schilderijen. Die blijken ook door haar gemaakt te zijn. Ze begon met schilderen, en tegelijk werkte ze als grafisch editor van een israelisch magazine. Toen ze eenmaal in Nederland was, ontdekte ze dat haar kracht lag in beeldhouwen. Zie: https://vimeo.com/75486037
Chocolade sculpturen
We lopen naar een zijkamertje waar ze het meeste werkt. Ik zie kleine sculpturen met de afbeelding van een gezicht erop. Die laat ze niet alleen gieten in brons, maar ook in chocola. “Ik heb een bedrijf opgestart om mijn kunst te kunnen financieren. Het gaat om chocolade beeldjes. Ze zijn te verkrijgen in diverse museashops. De verkoop ervan geeft mij de vrijheid om aan mijn projecten te werken, zonder dat ik steeds op de financiële kant hoef te letten. Anders ben je afhankelijk van subsidies, wat veel rompslomp en tijd kost.” Zie: www.thechocolatesculpture.com
Reizen
Anat Ratzabi, oorspronkelijk uit Israel, is iemand die van beweging houdt. “Ik heb gereisd na mijn middelbare school en de militaire dienst." Ze was veel in Zuid-Oost Azië, maar ook in Korea, Nepal, Nieuw Zeeland en Australië. Een jaar lang bracht ze door in Japan waar ze van een Sensei master de principes van de Japanse kunst leerde. “Gebaseerd op de zen-filosofie. We maakten ritueel inkt. Met speciale penselen schilderden we op de grond op rijstpapier.”
Tijdens haar reizen heeft zij veel tijd in de natuur door gebracht. “Daar ervaar je de kracht van het leven sterker als dat je in de schoolklas zit. Je voelt daar diep in je ziel waar het leven om gaat.” Belangrijkste component is volgens haar ‘transformatie’. “Transformatie is de essentie van het leven. Het gaat om de dialoog die we hebben met de wereld en met elkaar. Dat boeit me, daar haal ik mij concepten uit.” Zie: https://vimeo.com/136951196
Om de zoveel tijd verandert haar werk. Momenteel is ze minder bezig met 3D beelden in de vorm van beeldhouwwerken, maar meer met het maken van installaties en video-art. Daarin vindt 'story-telling’ plaats.
Twee ateliers
Waarom staat transformatie centraal? “Interactie is bijna als alchemie. Het creëert meer leven, dynamiek en continuïteit.” Ze heeft geen echt sleutelwerk zegt ze. Als ze al een sleutelmoment zou moeten aanwijzen is het meer een ‘state of mind’ waarbij je bewust bent van de totstandkoming van nieuwe concepten en begrippen die je als persoon maakt.
“De concepten die in me op komen bewerk ik tot kunstwerk. Het zijn mijlpalen in mijn ontwikkeling. Bij mij zijn de persoon en de kunstenaar niet te scheiden. Ik zeg wel eens dat ik twee ateliers heb. Een op mijn schouders en een op het Scheveningse Veer / de Mauritskade.”
Uit Jemen
Anat Ratzabi is geboren als kunstenaar, zegt ze. “Op gegeven moment wordt je je er bewust van dat je het leven anders benadert. Als kind al was ik op een onbevangen manier conceptueel bezig. Je definieert het op dat moment niet als kunst. Ik merkte wel dat ik anders tegen de wereld aankeek dan mijn omgeving. Kunst en creativiteit in het algemeen zijn een manier van waarnemen en denken, het heeft iets onbegrensds.”
Anat komt uit een creatieve familie, maar ze is de enige die er een beroep van heeft gemaakt. “Mijn vader maakte kunstwerkjes uit avocadopitten en uit gips. De etnische afkomst van mijn voorouders uit Jemen zie je wel terug in mijn werk.”
Ze blijkt niet naar de Kunstacademie te zijn gegaan. “Ik heb hard gestudeerd aan mijn eigen gecreëerde academie. Dat vereist veel discipline en concentratie. Toen ik met mijn rugzak de wereld rondreisde, vier jaar lang, heb ik veel kennis verzameld. Reizen is ontwikkelen, in beweging zijn, ik doe het nog steeds.”
De Levant
Ze laat me een aantal van haar recente projecten zien op de computer. In Pulchri Studio had ze begin dit jaar het project ‘Au coeur du Levant’. “De Levant was een doorvoergebied voor rondreizende nomaden en karavanen in het Midden-Oosten. De handelsroutes zorgden voor veel culturele ontmoetingen. Historisch gezien werden deze regio's poëtisch 'Levant' genoemd, 'Het land waar de zon opkomt'. Het was een uitgestrekt, onbeperkt gebied.”
De Levant en haar ervaringen met multiculturalisme en verschillende culturele oriëntaties vormt een belangrijke inspiratiebron. “Het heeft me ertoe gebracht om extremen te willen overbruggen en tegenstellingen, bijvoorbeeld seculier en heilig, traditioneel en hedendaags, orde en chaos, te omarmen.” In dit kader maakte ze installaties, video-art en surrealistische bronzen en stenen sculpturen, sommige met etnische patronen, sommige abstract.
De missende persoon
In haar kunstwerk/installatie ‘Reflections, White Roses & Jesus was a Jew’. zie ik een heleboel oude sleutels, met figuurtjes er tussendoor, twee munten uit Palestina van voor 1940 met onder andere Hebreeuwse tekst en een olijftakje, Jezus aan het kruis te midden van een zestal personen, een foto van een groot gezin met een moeder en vele kinderen en rechtsachter een ‘missende persoon’ in getekend. "Het is een ode aan mijn opa David, die vijf jaar lang gevangen in een kamp zat. Het had zijn gevolgen voor de overige familieleden. Het kunstwerk behelst het concept van ‘juxtaposition’ -- het naast elkaar plaatsen van gebeurtenissen en van mythologische momenten in het leven."
Kroonluchter
Een andere installatie waaraan ze werkt is Ma’anaka. Het lijkt op een kroonluchter. De ovalen, druppelachtige kristallen bevatten oude familiefoto’s met portretten gelardeerd met hennapatronen. “Het werk doet denken aan een traditionele Jemenitische ketting, gemaakt van portretten versierd met etnische patronen. Het is een manier om belangrijke familie gebeurtenissen vorm te geven.” Ook in ‘Scent of a prayer’ zijn deze portretten te zien.
On bare feet
Tot slot zie ik een filmpje van dansende voeten met henna versiering op een oud gezongen lied. ‘On bare feet’ heet het. We horen de stem van haar grootvader die op een cassettebandje is vastgelegd. Hij is zingend aan het bidden op een ritmische manier. Af en toe hoor je babygilletjes. Die is afkomstig van zijn zoon als baby. “Het is een ode aan de ontroerende reis van grootvader David uit Jemen. Hij verliet zijn geboorteplaats die mijn mythologische thuisland werd.”
Veel filosofische gedachten kwamen al aan de orde, maar heeft Anat er nog een tot slot? Dat heeft ze. “We kunnen veel leren van de geschiedenis. Die vinden we in boeken, maar we hebben zelf ook mogelijkheden om nieuwe mythologische verhalen te creëren. Dat doe ik ook, met filmpjes / video-installaties en met storytelling.”
Afbeeldingen
1) Aan het werk, foto Piet Gispen, 2) Joods Monument Den Haag, 3) With the Major of The Hague, 4) Monument at night, 5) Toespraak onthulling monument, 6 – 9) Installation White Roses & Jesus was a Jew, 10) On skin memories, 11) Anat Ratzabi
