De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 38 - Stefan Yordanov
Het eerste werk dat ik van Stefan Yordanov zag, was ‘Vision of Chimaera’ (2). Een Chimaera is in principe een monsterlijk schepsel met eigen en niet-eigen lichaamsdelen, maar dit wonderlijke beest met drie koppen en met verlichting langs zijn poten zag er aantrekkelijk uit. Het stond bij Bob Smit’s Galerie in Rotterdam en reisde door naar galeries in Amsterdam en Antwerpen. Nu is het verkocht, hoor ik van de maker in zijn atelier in een kunstenaarscomplex in Bos en Lommer in Amsterdam.
In het midden van zijn atelier staat een soortgelijke, kleinere sculptuur in wording, ook een dier met de anatomie van een hond. “De inspiratie vormde Laika (3), de hond die als Russische astronaut de ruimte in mocht. Ze wisten van te voren dat Laika nooit meer op aarde terug zou komen.” Yordanov begint meestal met de schedel. Laika’s schedel in de sculptuur komt uit een reis door Sri Lanka. Andere schedels krijgt hij van vrienden en verzamelaars. Soms koopt hij exemplaren via het Internet of haalt hij ze uit Bulgarije, zijn geboorteland.
Licht
De nieuwe Laika is voor het moment eventjes in ontbinding. De kunstenaar pakt zo nu en dan stukjes van zijn borstkas en zijn wervels om ze te gebruiken voor andere sculpturen. Maar hij wordt weer hersteld en zal, als hij klaar is, op reis gaan, niet de ruimte in, maar naar Rotterdam, in een van de publieke ruimten van Art Fair Rotterdam. Het licht is puur, 4000 Kelvin. Het licht maakt de dieren energiek, en dat is ook de bedoeling. Yordanov: “Het is de energie van een verloren leven, maar je kunt het ook opvatten als de energie van een nieuw leven.”
Het lijkt wel neon licht, maar het is LED licht. Met neon heeft Stefan nooit gewerkt, zegt hij. “Ik houd van simpele en goedkope materialen die je bijvoorbeeld bij de Praxis en de Gamma kunt aanschaffen. Ik transformeer het materiaal, ook dingen die ik heb verzameld in iets nieuws, iets met potentie.” Laatst kwam hij in Parijs en kwam hij nieuwe ‘bouwonderdelen’ tegen. Hij laat het zien, een ronde roze schijf die, met behulp van een batterij LED-licht kan uitstralen. “Mooi om te verwerken in sculpturen.”
Pegasus
Een ander werk is zijn Pegasus 2.0. (2014) (4), ook een werk dat zijn wortels heeft in de Griekse mythologie. Met dit interactieve werk – het reageert op de aanwezigheid van mensen - brengt hij een eerbetoon aan zijn vader, zegt Stefan Yordanov. “Je kunt het als sleutelwerk zien.” Zijn vader was een Bulgaarse kunstenaar die actief was als lithograaf en designer. “In zijn atelier maakte hij litho’s, kleurlithografie. Echt monnikenwerk. Daarnaast maakte hij decors en kostuums voor de Bulgaarse opera, voor films, tv en theater. Als kind hielp ik hem. Ik was vaak in de buurt van de lithografiepers. Soms mocht ik een lithografie invullen met een tekening, bijvoorbeeld een geraamte of een vliegend wezen. Zijn stijl was het magisch realisme. In zijn grafiek maakte hij paarden en ook Pegasus (5). Helaas is hij vroeg overleden, in 2012.”
Het begin van Pegasus en de andere grote dierkunstwerken is terug te traceren tot 2003 toen Stefan ter gelegenheid van de Museumnacht in Artis een lichtkunstwerk maakte van materiaal dat hij uit een kantoorpand bij elkaar verzameld had. “Het was een soort dinosaurus, een geraamte uit lichtbronnen, ‘Ten Light Years’ (6) heette het, het was het eerste lichtkunstwerk in het Geologisch Museum van Artis." Ook dit werk is een sleutelwerk.
Niet alleen zijn vader, maar ook zijn opa was kunstenaar. Hij maakte landschappen en zeegezichten van de Zwarte Zee. “Met een groepje ging hij buiten schilderen (7). Dat is een Slavische / Balkan traditie. Daarin past poëzie en mythologie, vooral die van de Griekse oudheid met het gevecht tussen Goed en Kwaad.” Het verbaast niet als ik hoor dat zijn moeder ook kunstenaar is, “zij maakt kubistische objecten en keramiek” (8), en ook zijn zus. Met haar doet hij al een behoorlijke tijd gezamenlijke projecten. “Zij zit in Parijs, heeft in Bulgarije de Kunstacademie gedaan, en maakt veel kunst voor de openbare ruimte, bijvoorbeeld een installatie rond Jules Verne. In samenwerking met het Natuurmuseum in Nantes en Parijs hebben we een installatie gemaakt ‘Classifiction’ waarbij de dieren niet onderverdeeld zijn volgens het klassieke schema van Linnaeus, maar naar fysieke en esthetische eigenschappen. Zo hebben we witte dieren bij elkaar geplaatst. (9)” Hij vindt het leuk het verwachtingspatroon van het publiek te doorbreken. “Zo kom je tot een dialoog.”
The Human Body
In de serie ‘The Human Body’ is er andersoortig werk: collages van gezichten. Ze hangen in een rijtje naast elkaar aan de rand van het plafond. De gezichten – vaak afkomstig van (mode)magazines – hebben een transformatie ondergaan. “Ik heb het binnenste naar buiten gedraaid in een poging de niet-zichtbare eigenschappen van een persoon, zijn ziel, zijn herinneringen, tastbaar te maken. De ziel van een mens, dat is een mysterieus iets, waar huizen precies de gedachten? Die zitten ergens verstopt. Door de oorspronkelijke foto’s te fragmenteren en vervolgens opnieuw te construeren (10) heb ik geprobeerd dat toch zichtbaar te maken.“
Voor het Amsterdam Light Festival maakte hij in 2015 een ‘Human Dome’. Als in een circusact maakt een groep een zelf-ondersteunende koepel. “De personen staan in de ‘Leonardo-houding’. Het is een uitbeelding van de verbondenheid die we in Europa hebben (11). Het werk is duurzaam, goedkoop en esthetisch, wat wil je nog meer? De Amerikaanse kunstenaar Richard Buckminster Fuller heeft pionierswerk op dit terrein gedaan. De Aviodome bij Schiphol is ook volgens dit principe opgebouwd.” Ik zie een paraplu kunstwerk dat in het verlengde hiervan ligt. “Voor de wijk Bos en Lommer had ik het paraplu werk gemaakt ‘Het wachthuisje’, onder de paraplu is een shelter waarin mensen als in een mozaïek van kussens kunnen liggen (12). Ik wilde de transformatie van de wijk symboliseren.” Het is evenwel gebleven bij het ontwerp.
Het zijn persoonlijke fascinaties, zijn kunstwerken. “Ze geven betekenis aan wat je doet.” Soms is het autobiografisch. Laatst maakte hij een beest met twee koppen in een roze kleur (PushMe PullYou), dat ging over zijn recente scheiding (13). Al werkend stuit hij soms op nieuwe vragen en krijgt hij soms de oplossingen al voorgeschoteld. “Dat zijn cadeautjes. In het spel krijg je vaak de grootste cadeautjes.”
Afleren
Stefan Yordanov is in 1994 afgestudeerd als autonoom kunstenaar / installatiekunstenaar op de Rietveld Academie. Eerder volgde hij al een kunstopleiding in Bulgarije: op zijn 13e ging hij naar een speciale middelbare school met een grote plaats voor kunst. Hij leerde stillevens, landschappen en figuren tekenen en schilderen. “Dat is een klassieke model academie, een beetje sociaal-realistisch ingevuld. In Nederland ging het er heel anders aan toe. Vergeet je ambacht, was het motto, laat je door je persoonlijke geschiedenis leiden. De nadruk lag op het concept en de eigenschappen van het materiaal. Ik heb veel afgeleerd én veel opgestoken.”
Veel van zijn klasgenoten op de Rietveld hielden het na hun afstuderen niet lang vol. “Je moest je niet richten op het verkopen van je werk, was de sfeer. Dat bleek voor velen funest. Als je als kunstenaar wil slagen moet je hard werken, goede discipline hebben en je actief bezighouden met het verwerven van opdrachten, Dat was vroeger not done. Mijn advies aan jonge mensen die de Academie gedaan hebben: ga door, laat niet los, zorg dat je een bepaald ritme krijgt.” Drie jaar was hij docent aan de Hogeschool voor de Kunsten van Amsterdam. “Ik was 27, de leerlingen waren maar iets jonger, 22.”
Wat is, tot slot, zijn filosofie? “Het gaat bij mij om een oud thema, het dualisme van lichaam en geest. Het is een klassiek thema, de Grieken hielden zich er al mee bezig. Ik vul het op een hedendaagse manier in.”
Afbeeldingen
1) Stefan Yordanov, portret, 2) Vision of Chimaera, 3) Laika, 4) Pegasus 2.0. 5) Lioubomir Jordanov (vader), 6) Ten Light Years, 7) Vladimir Jordanov (opa), 8) Zdravka Olekova (moeder), 9) Classification – Jules Verne (D. Jordanova & S. Yordanov), 10) Glossyanatomy 5, 40x50 cm, 2014, 11) Human DOME, 12) Wachthuisje, 13) PushMe PullYou, 20178, 14) A virgin never caught me (pic2), 2015
