Cultuur & Europa (35), Kathinka Dittrich van Weringh

Kathinka Dittrich van Weringh woont in Keulen. Ze kent Nederland goed want ze was hier eens directeur van het Amsterdamse Goethe Institut. Daarna leidde ze datzelfde instituut in Barcelona en New York.

Een tijdlang zat ze op het hoofdkantoor in München om daarna een Goethe Institut in Moskou van de grond te tillen. Vervolgens ging ze van 1994 tot 1998 naar de cultuurafdeling van de stad Keulen. Op dit moment is ze freelance consultant en voorzitter van de in Amsterdam gevestigde European Cultural Foundation. Kathinka Dittrich is dus bij uitstek betrokken bij Europa & Cultuur.

De burgers in Europa zijn vrij sceptisch over de EU. Zou cultuur verandering kunnen brengen in dit scepticisme?

‘Een beetje. Aan de ene kant is Europa voor haar bewoners een vanzelfsprekendheid, zij reizen door de verschillende landen, zij studeren in de verschillende universiteitssteden. Maar aan de andere kant is er inderdaad een diep gevoeld scepticisme. Er is angst. Hoe zal Europa zich handhaven in de geglobaliseerde wereld waar de wetten van de markt heersen?

Zal de Europese identiteit daarin niet verloren gaan? Op dat punt komt cultuur om de hoek kijken. Europa heeft een cultuur van eeuwen achter zich en wat er nu gebeurt in Europa is ook een cultureel project. Het is een proces en komt van onderop. Het is van belang de gezamenlijke herinneringen te koesteren, maar ook de ‘wonden’, kortom de hele rijkdom aan culturele diversiteit te behouden.

Middellandse Zee

Dat gaat alleen als je geografische en mentale grenzen overschrijdt. En dat is precies wat de kunsten, de cultuur doet. En het is ook de taak van de European Cultural Foundation, waarvan ik voorzitter ben. De ECF is er om steun te geven aan het overschrijden van mentale en geografische grenzen, zowel binnen Europa als daarbuiten.

Voor de nieuwe buren van het vergrote Europa, zoals in het oosten de Oekraïne, Wit-Rusland en Moldavië, is het erg belangrijk dat de grenzen open blijven. Dat geldt ook voor de landen aan de zuidkust van de Middellandse Zee, van Egypte tot Marokko, maar ook voor Libanon, Israel en Palestina.

Er moet geen Fort Europa komen; Europa kan dat zich niet permitteren. De ECF houdt de deuren open door het ter beschikking stellen van beurzen, door het opstarten van projecten en door te lobbyen. En daarbij gaat het altijd om cultuur.’

Wat zijn de logische stappen bij het inzetten van kunst en cultuur?

‘Het gaat om vele stappen. Het belangrijkste is dat er door communicatie en coöperatie een culturele dialoog tot stand komt. De vele buitenlandse cultuurinstituten die we in Europa hebben, een vijftiental met als belangrijkste het Goethe Institut, de Britisch Council, het Institut Français en het Instituto Italiano werken al een stuk sterker samen dan voorheen.

Probleem voor kleinere landen als Letland is dat ze niet groot genoeg zijn om een dergelijk instituut op te zetten en te onderhouden. Toch moet er een balans zijn. Dan is coöperatie erg belangrijk. En vervolgens is er een aantal netwerken in Europa als EFAH (European Forum for Arts and Heritage) en IETM (Informal European Theatre Meeting).

Die helpen om van onderop samenwerking te realiseren. En als cultuur iets is, dan is het iets van onderop. Daarnaast zijn er vele stichtingen die erg actief zijn, zoals Felix Meritis in Amsterdam, waar ik in het bestuur zit. De European Cultural Foundation is de enige onafhankelijke instelling , pan-europees en zelfs buiten Europa, niet afhankelijk van welk land dan ook.

Ze kan bijvoorbeeld een beurs geven aan iemand uit Albanië die wil samenwerken met een theater in Stockholm. Dat zou een instelling die verbonden is met een bepaald land niet zo gauw doen. Maar zoals ik al zei, de culturele instituten als het Goethe Institut werken ook sterker samen. Het is een proces net zoals cultuur een proces is.

Daarnaast speelt natuurlijk Brussel een belangrijke rol. De directie Cultuur en Educatie van de EU heeft niet zoveel geld, maar zij ondersteunt vele projecten en initiatieven.’

Hoe kan een Europese publieke ruimte ontwikkeld worden?

‘Een heel belangrijke vraag. Er moet weer een gevoel gecreëerd worden van begrip voor elkaar en horen bij elkaar. Het is een langzaam proces. Het kan op diverse manieren aangepakt worden. De European Cultural Foundation heeft bijvoorbeeld het Step Beyond programma, waarmee journalisten en kunstenaars de grens over kunnen om te schrijven of te spelen.

Er is het Roberto Cimetta Fonds, ondersteund door de ECF voor journalisten en kunstenaars aan de zuidkant van de Middellandse Zee. In Praag is er TOL, een online magazine met een overzicht van artikelen op cultureel gebied uit de nieuwe lidstaten en de nieuwe buurlanden.

Een soortgelijk online magazine is er ook in Wenen: Eurozine, dat een overzicht heeft van artikelen en informatie uit diverse culturele bladen. En dan is er natuurlijk het te ontwikkelen LAB van de ECF dat iedereen, van artiest tot organisator, wil gaan helpen de juiste informatie te vinden. Er komt onder meer een digitale bibliotheek waarin belangrijke artikelen over Europese zaken worden opgenomen.

Veel Europeanen zijn bijvoorbeeld niet in staat de artikelen uit de Spaanse El Pais of uit een Poolse krant te lezen. Het LAB zorgt voor een vertaling van zo’n artikel in drie talen, in eerste instantie in het Engels. Dat artikel is ondergebracht in een digitaal archief. Al deze initiatieven zullen eraan bijdragen dat er een Europese publieke ruimte gaat ontstaan.’

Moet cultuur ook deel gaan uitmaken van de buitenlandse politiek in wording van Europa?

‘Jazeker. Europa is meer dan een gemeenschappelijke markt met één munt. Europa kan zich niet veroorloven een fort te worden. Het is het belang van Europa de wereld duidelijk te maken dat Europa een cultuurproject-in-progress is en geen bedreiging. Cultuurpolitiek in Europa en Europese culturele buitenlandpolitiek zijn twee kanten van dezelfde munt.

We moeten duidelijk maken dat het om specifiek Europese waarden gaat. Europa houdt zich bezig met trust-building en niet met oorlog, dat moet de boodschap zijn en dat kan Europa sterk maken. De interculturele dialoog tussen mensen en culturen in Europa is een toevoeging van het interne onderhandelingsproces dat de overheden van de verschillende Europese landen voeren.

Met de nieuwe buren moet je nu vooral geen fricties creëren. Op dit moment is het culturele element in de ‘buurpolitiek’ van de EU erg klein. Maar het is belangrijk elkaar te begrijpen. Je kunt wel nieuwe wegen naar de nieuwe buren aanleggen, maar het is ook belangrijk om de tradities van die nieuwe buren te leren kennen en respecteren.

Maar niet alleen de nieuwe buren van het vergrote Europa zijn van belang, ook de wereld als geheel. En daar is ook weer cultuur van belang, want door de inzet van cultuur komt Europa betrouwbaar over. Europa is iets dat tot stand is gekomen door te praten, dat moet het beeld zijn. Al pratende ontstond Europa. Dus we zijn duidelijk geen koloniserende macht.’

Helaas staat terrorisme overal hoog op de agenda. Kan cultuur een positieve rol gaan spelen?

‘Jazeker, dat kan. Leer de ander te begrijpen, van oog tot oog, respecteer een ander met zijn andere gewoonten of andere attitudes. Dit sluit risico’s of conflicten niet uit. Maar maak duidelijk als je de ander benadert dat je hem serieus neemt. Als je dat niet doet is er al de basis voor terrorisme. Terroristen voelen zich niet gerespecteerd.

Als je je vernederd voelt wordt de kans groter dat je explodeert. Je kunt wel vanuit een westers gezichtspunt het belang van het respecteren van de Rechten van de Mens benadrukken, maar om dat vervolgens te implementeren op lokaal, regionaal en nationaal niveau is toch even wat anders.

Begrijpen wij ‘de ander’ wel, zijn verzet, zijn andere gezichtspunt, zijn waarden die misschien wel dezelfde zijn als de onze, maar in een andere verpakking? Truth be not proud schreef de Engelse dichter John Donne in de 16e eeuw, en hij ging verder because you art not though. In feite schreef hij in dat sonnet Death be not proud, maar tegenwoordig is dat bijna hetzelfde.

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0