Cultuur & Europa (15), Henk Heuvelmans

Een nieuwe Beethoven?

Als je de Bos-atlas openslaat is de EU binnen de grenzen van Europa maar een vreemd soort lappendeken, binnenkort met tien lapjes groeiend en over een paar jaar wellicht nog een paar … Waar begint het buitenland als we het over de EU hebben?

Is dat de gezamenlijke lidstaten versus ‘het buitenland’ buiten het continent Europa of geldt dat ook versus de landen die (nog)  geen lid van de EU zijn? Zouden politici denken dat cultuur zich zo tot politieke grenzen laat beperken?

Amateurs

De vraag of cultuur een onderdeel moet zijn van dat buitenlandse beleid van de EU lijkt me echt een vraag van een Cultuurbarbaar, en is eigenlijk een retorische . Ik vraag me af hoe een vereniging van landen überhaupt zonder cultuur een compleet internationaal beleid denkt te kunnen voeren.

Als je optelt hoeveel mensen een baan hebben binnen de cultuur of anders als amateur aan cultuuruitingen doen (nog los van het aantal mensen dat als publiek bij cultuur betrokken is), is het vreemd je af te vragen of de lidstaten wel iets met elkaar zouden kunne betekenen zonder daarbij ook aan cultuur te denken.

Tijdens het debat onlangs in De Rode Hoed vroeg iemand zich zelfs af of deze aantallen niet zouden rechtvaardigen dat de cultuursector met eenzelfde subsidie bedeeld wordt als de agrarische sector.

Mondiale kunstenwereld

En waar moet dat beleid dan vooral toe leiden? Inderdaad: in de eerste plaats het mogelijk maken van ‘cultuur tussen de lidstaten’. Het is namelijk vreemd om ‘cultuur in de lidstaten’ te faciliteren; dat lijkt me de verantwoordelijkheid van die staten zelf.

 Als Nederland zelf veel in cultuur investeert zal het volop mee kunnen draaien in de Europese of mondiale kunstenwereld, maar als Nederland te weinig in cultuur investeert zal het niet moeten klagen dat er straks vooral tussen andere landen veel gebeurt en uiteindelijk ook tussen Europa en andere continenten (maar dan zonder Nederlandse kunstenaars).

Europa één werkplaats

Faciliteer dus vooral dat kunstenaars elkaar kunnen ontmoeten, hun werk aan elkaar kunnen tonen en elkaar daardoor beter kunnen leren begrijpen, en dan aan co-producties kunnen werken: en zorg dat de grenzen zoals die in de Bos-atlas staan voor hen zonder problemen te overschrijden zijn, inclusief grenzen naar nog-niet-lidstaten.

Politici moeten echter vooral niet de illusie koesteren dat zij met dit beleid uiteindelijk iets in handen krijgen dat zich zal laten omschrijven als typisch Europees product waar zij dan vervolgens trots mee op de foto kunnen.

Wie weet komt er een nieuwe Beethoven of Mozart naar boven die door Amerikanen of Japanners als Europees gezien wordt (dus zonder aan herkomst uit België, Duitsland of Oostenrijk te denken), maar dat zijn uitzonderingen.

Mozart

Het merendeel van de kunstenaars is met het hier en nu bezig en niet met dat soort geschiedschrijving voor de toekomst. Kunst laat zich niet bij voorbaat in een bepaalde richting dwingen of zich beperken tot een gemakkelijk verkoopbaar product (ik denk tenminste niet aan een nieuwe Mozart als resultaat van een Idols-competitie).

Europees cultuurgoed kan dus wel eens net zo divers blijken te zijn als de lidstaten zelf. Is dat vrije verkeer dan niet al goed genoeg geregeld? Niet in voldoende mate, tenminste niet in de muziek.

Vrije contacten bevorderen

Daar waar Nederland bekend staat om zijn internationale manier van denken en doen, is er in andere landen maar met mondjesmaat in beleid en financiën ruimte voor verkeer dat meer behelst dan alleen wat het eigen land voortbrengt elders presenteren.

Die bescherming of bevoordeling van de eigen zaak is niet vreemd of verkeerd, maar roept juist om een onafhankelijke overkoepelende instantie die de vrije contacten bevordert. En let wel: zonder garantie op meetbaar resultaat, dus: Europa als één  grote werkplaats.

Henk Heuvelmans is directeur van de stichting Gaudeamus