Huiselijk Oranje
Introduction
‘Modern’ koningschap?
Juist in de welvarendste en modernste gebieden ter wereld, zoals Scandinavië en de Benelux, blijft wellicht het oudste instituut in de geschiedenis nog altijd bestaan: namelijk het koningschap. Het lijkt tegenstrijdig dat een instituut dat draait om erfopvolging en ongelijkheid nog altijd stand houdt in landen die als de bakermat van de moderne wereld kunnen worden gezien. De Nederlandse Republiek vervulde zelfs een voorbeeldfunctie voor de rest van de wereld. Erfopvolging en ongelijkheid bij geboorte waren in het Republikeinse Nederland al omstreden begrippen, maar lijken driehonderd jaar later weinig aan beladenheid te hebben gewonnen. Het Nederlandse volk stort zich anno 2013 massaal op de kroning van haar nieuwe vorst. In deze tijd van individualisme vervult het koningshuis, in de ogen van velen, nog altijd een belangrijke rol als samenbindende factor, maar ook als voorname bron van volksvermaak. Hoewel er steeds meer vraagtekens rijzen over de monarchie als symbool van ongelijkheid en achterhaaldheid, wordt dit nog altijd niet vertaald in een algehele afkeer. Hiervoor weegt het koningschap als symbool van verbinding, vertegenwoordiging en aanmoediging nog altijd te sterk. Willem-Alexander heeft aangegeven zijn best te willen doen de relevantie van dit symbool te behouden, vooral door dicht bij het volk te blijven staan. Tegelijkertijd vereist het koningschap toch een zekere mate van verhevenheid en afstand. Aan Willem-Alexander en Maxima de uitdaging zich op deze dunne scheidslijn te bewegen.
De jaren nul
Anno 2013 telt de koninklijke familie welgeteld veertig leden. Dit is weleens anders geweest. Na de dood van Willem III in 1890 bestond de familie slechts uit een persoon; koningin Wilhelmina. Ook na de geboorte van prinses Juliana in 1909 was het Huis van Oranje nog niet gered voor de toekomst. Als zij vroegtijdig zou overlijden zou de Nederlandse kroon overgaan naar de Duitse keizer. Hier kwam pas verandering in na het huwelijk van Juliana met de Duitse prins Bernhard von Lippe-Biesterfeld in 1937. Het Nederlandse volk werd verblijd met de geboorte van vier prinsesjes. Tegen de tijd dat Juliana en Bernard in 2004 overleden, lieten ze, naast hun vier dochters, veertien kleinkinderen en, anno 2013, 22 achterkleinkinderen achter. Toch betekent dit niet dat al deze familieleden in aanmerking komen voor troonsopvolging. Hiervoor dient men niet alleen lid te zijn van het Koninklijk Huis, maar ook van de koninklijk familie. Hiertoe behoren alleen degenen die in eerste of twee lijnen afstammen van de zittende vorst(in) en aangetrouwden. Na de troonsbestijging van Willem-Alexander zijn de zussen van Beatrix dus buiten de koninklijke familie gevallen. Ook zijn er mensen die vrijwillig uit de familie zijn getreden; dit is een paar keer gebeurd als er geen toestemming is gevraagd aan het parlement voor hun huwelijk, zoals in het geval van prins Friso na zijn huwelijk met Mabel Wisse-Smit in 2004.
Het Paleis op de Dam
Tussen 1648 en 1665 verrees in Amsterdam het nieuwe stadshuis op de Dam. Kosten noch moeite waren gespaard om de nieuwe wereldstad op de kaart te zetten met een stadshuis dat menig paleis naar de kroon steeg. Met peperdure versieringen en grote kamers was het stadhuis het symbool van de macht van de burgers in Amsterdam en de Republiek. Ironisch genoeg werd het gebouw in 1808 aan koning Lodewijk Napoleon aangeboden en werd het stadhuis een Koninklijk Paleis. Anno 2013 is het paleis nog altijd in handen van de koninklijke familie en wordt het gebruikt als ontvangstpaleis. Dit is een doorn in het oog van veel, met name Republikeinse, Amsterdammers die graag zouden zien dat het paleis weer een openbare functie vervult, in dienst van de burger.
Oranje in de 21ste eeuw.
