Catharina de Grote

Van prinsesje tot tsarina Spel van man en staat

Verlichting in een donker decor De pen en het zwaard

De Hermitage en Sint-Petersburg Paleismuseum aan de Baltische kust

ITIN Social

  • Gerard Verbeek
  • Truus Gerritsen
  • Ans Hazenbrouck

Nog geen reacties

Catharina de Grote

Introduction

Van prinsesje tot tsarina

Op 21 april 1729 kregen een verarmde Pruisische prins en zijn ambitieuze echtgenote een dochter. Niets wees erop dat dit Duitse prinsesje, Sophia genoemd, zou uitgroeien tot een van de succesvolste heersers van het tsaardom Rusland.

 

Tijdens haar jeugd werd Sophia klaargestoomd als huwelijkskandidaat voor één van de vele Europese kroonprinsen. Haar moeder onderhield intensieve contacten met de Europese adel om de familie via een huwelijk te verbinden aan een vooraanstaand huis. Na veel diplomatiek gekonkel, met name door de Pruisische koning Frederik de Grote, werd de tienjarige Sophie uitgenodigd door het Russische hof. In deze tijd van conflict tussen Pruisen, Oostenrijk en Rusland wilde Frederik de banden tussen Pruisen en Rusland verbeteren om de invloed van Oostenrijk en de rol van de Russische tsarina Elisabeth in te dammen. 

 

De berekende Elisabeth, zelf van oorsprong een Pruisische prinses , had zich na de dood van haar man een aanzienlijk machtspositie verworven als tsarina-regent. Zij kreeg lucht van het gekonkel en verbood Sophia's moeder de toegang tot Rusland met als reden dat zij een spion van Frederik zou zijn. De intelligente en toegewijde Sophia kreeg wel toestemming en wist al snel in de gunst van Elisabeth te komen. In een mum van tijd leerde ze Russisch en bekeerde zich tot de Russisch-Orthodoxe kerk. Hierop nam zij de nieuwe naam Jekaterina aan, oftewel Catharina. Toen zij vijftien jaar werd achtte Elisabeth de tijd rijp voor de verloving met haar zoon, kroonprins Peter. Catharina moest niets hebben van de bleke en kinderachtige Peter. Toch zag zij al op jonge leeftijd haar kans schoon om via dit huwelijk tot grote hoogte te stijgen.      

 

Na het huwelijk in 1745 betrokken Catherina en Peter allebei een eigen vleugel in het kroonprinselijke paleis Oranienbaum. Zoals gebruikelijk was in aristocratische kringen nam de kroonprins al snel een minnares. Opmerkelijker waren de geruchten rond Catharina's vermeende minnaars. In 1754 beviel zij van een zoon, de latere tsaar Paul I. Hoewel hij zowel qua uiterlijk als karakter sterk leek op zijn vader Peter, wordt er nog altijd sterk aan getwijfeld of hij niet eigenlijk de zoon was Catherina's minnaar en kamerling, Sergei Saltykov. Gedurende haar hele verdere leven heeft Catherina er meerdere minnaars op na gehouden. Als ze was uitgekeken op de een, schonk ze hem titels en land en ging ze door naar de volgende.

 

Catherina raakte goed bevriend met de zus van Peters minnares, die nauwe contacten onderhield met de tegenstanders van Peter. De jonge kroonprins had veel vijanden gemaakt door zijn openlijke sympathieën voor de Pruisische koning Frederik, met wie Rusland sinds 1756 in de Zevenjarige Oorlog verwikkeld was. Na de dood van tsarina Elisabeth in 1762 bleek deze situatie van doorslaggevende betekenis voor de politieke toekomst van de jonge Catherina, die nu als tsarina naast de nieuwe tsaar Peter III haar intrek nam in het Winterpaleis in Sint-Petersburg.

Verlichting in een donker decor

Nauwgezet en berekenend onderhield Catherine haar contacten met de Russische adel, die Peter steeds meer tegen zich in het harnas joeg. Er ontstonden concrete plannen om zich van Peter te ontdoen en Catherine tot alleenheerser te maken. Zes maanden na de troonsbestijging roken de samenzweerders, onder leiding van Catherina, hun kans schoon.

 

Toen Peter op vakantie ging naar het vertrouwde Oranienbaum vernam Catherina dat één van de samenzweerders was gearresteerd in opdracht van haar echtgenoot. Alle plannen zouden zich nu snel en in een keer moeten ontvouwen. Catherina trok naar de legerbarakken en sprak de troepen toe met het verzoek haar te beschermen tegen haar man. Door de steun uit de hogere legerkringen bleek dit een koud kunstje. Op haar bevel werd Peter gearresteerd en Catherina uitgeroepen tot tsarina-regent. 

 

Al tsarina-regent ging Catherine meteen voortvarend te werk. In navolging van haar illustere voorganger tsaar Peter de Grote, wilde Catherina Rusland transformeren van het achterland van het Europese continent tot een internationaal invloedrijke speler op gebied van politiek, oorlog en cultuur. Als kind van de Verlichting onder Catherina een intensieve correspondentie met enkele van de grote denkers van de Verlichting. Met een scherpe pen schreef ze talloze komedies, memoires en verhalen. Hiermee vestigde ze haar reputatie als gerespecteerd schrijver en denker en won ze het respect van toonaangevende Franse intellectuelen. Voltaire noemde haar zelfshet licht van het noorden' . 

 

Onder de invloed van de Verlichting probeerde ze het logge Russische staatssysteem te hervormen en voorzichtig democratische waardes te introduceren binnen de adellijke elite. Door toenemende weerstand tegen deze politiek werden de meeste hervormingen nooit doorgevoerd. De steun van de adel bleek te belangrijk. Catherina had deze nodig voor de vele gebiedsuitbreidingen die ze voor ogen had. Tijdens haar bewind werd Rusland uitgebreid met de Krim, het oosten van Oekraïne en Polen, Litouwen, Wit-Rusland en Koerland. Hiermee werd 520.000 km2 toegevoegd aan het Russische Rijk.

De Hermitage en Sint-Petersburg

Van al haar nalatenschap is Catherina’s inspanning voor de kunst nog het meest voelbaar. Gedurende haar hele leven verzamelde ze duizenden kunstwerken. Deze werden ondergebracht in de verzameling gebouwen en paleizen in Sint-Petersburg die nu samen de Hermitage vormen, één van s' werelds grootste musea. Het museum ontstond uit de aankoop van 300 schilderijen die Catherina van de Berlijnse koopman Johann Ernst Gotzkowsky overnam.

 

De voornamelijk Nederlandse en Vlaamse schilderijen werden aanvankelijk ondergebracht in het Winterpaleis. In de loop der jaren liet Catherina nieuwe vleugels en paviljoenen naast het Winterpaleis bouwen. Deze werden verbonden door galerijen waar de collectie werd opgehangen. Gaandeweg begon Catharina met het verzamelen van Italiaanse, Duitse, Spaanse en Engelse werken. Met bijna vierduizend stukken kon de collectie wedijveren met de grootste Europese musea van dat moment. Toch was bezichtiging alleen mogelijk met een uitnodiging van het hof. Naast de keizerlijke familie bood het paleizencomplex werk en onderdak aan duizend mensen: van edellieden tot bediendes en wachters. Als plek van grootste festiviteiten en ceremonies werd de Hermitage het hart van het Russische Rijk.

 

Pas in 1852 verloor de Hermitage onder tsaar Alexander I haar dubbelfunctie en werd het als museum opengesteld voor het publiek. In de negentiende en twintigste eeuw groeide het museum verder uit. De collectie werd aangevuld met Egyptische, Griekse en Romeinse werken en met romantische en impressionistische kunst. Na de Russische Revolutie van 1917 werd de Hermitage een staatsmuseum, wat het ook na de val van de Sovjet-Unie is gebleven.

 

De collectie was rond het jaar 2000 zodanig gegroeid dat maar een klein deel tentoongesteld kan worden. Om de werken toch toegankelijk te maken voor het publiek heeft de Hermitage dependances geopend over de hele wereld. De grootste hiervan opende haar deuren in Amsterdam in 2004 en werd in 2009 een volwaardig museum.

Circa:
Nee

Adres

Amstel 51
1018 EJ Amsterdam
Nederland

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1