Angela Merkel
Introduction
Van domineesdochter tot bondskanselier
Angela Merkel werd geboren als Angela Kasner op 17 juli 1954 in Hamburg, het toenmalige West-Duitsland. Terwijl duizenden Oost-Duitsers het westen probeerden te bereiken, verhuisde het gezin Kasner opmerkelijk genoeg in tegenovergestelde richting. Vader Horst Kasner was een lutherse dominee die de leiding kreeg over de Luthers-Evangelische gemeente in Quitzow. Hierdoor genoot het gezin privileges die voor de meeste inwoners DDR niet golden, zoals de mogelijkheid naar vrije landen te reizen en post en pakketjes uit het Westen te ontvangen.
Haar medeleerlingen en leraren beschreven de jonge Angela als een onopvallende leerling die uitblonk in exacte vakken en Russisch. Na haar middelbare school besloot Angela natuurkunde te gaan studeren aan de Universiteit Leipzig. Hierdoor kon ze zich grotendeels onttrekken van het maatschappelijke en sociale engagement dat sterk aanwezig was in de communistische DDR. Met succes wist ze de beruchte Stasi van zich af te houden door te weigeren als informant voor de Oost-Duitse geheime dienst te werken.In 1977, nog tijdens haar studie, trouwde Angela met haar medestudent Ulrich Merkel. Hoewel het huwelijk in 1982 uitliep op een scheiding, heeft ze altijd de achternaam van haar ex-man aangehouden. Tot 1989 was Merkel werkzaam bij de Academie voor de Wetenschappen in Berlijn.
De val van de Berlijnse Muur in november van dat jaar ontketende de politieke carrière van de gedreven natuurfysica. Als woordvoerder van de Oost-Duitse regering was ze getuige van het laatste jaar van de DDR. Na de Duitse hereniging trad ze toe tot het CDU van Helmut Köhl. Al in 1992 benoemde hij haar tot minister van Vrouwen- en Jeugdzaken in zijn kabinet. De jonge politica viel bij Köhl in goede aarde door haar gedrevenheid en omvangrijke dossierkennis. Tijdens de jaren negentig stond Merkel ook wel bekend als Kohls Mädchen, tot ze in 1999 afstand nam van haar beschermer na een schandaal rond illegale partijfinanciering.
In 2000 werd Merkel verkozen tot partijvoorzitter van het CDU. Ondertussen moest de partij de macht laten aan de sociaaldemocratische SPD van Gerhard Schröder. De volgende jaren bouwde ze als oppositieleider aan haar machtsbasis binnen de partij, waarna ze in 2005 werd voorgedragen als lijsttrekker voor het CDU. De partij won de verkiezingen waardoor Angela Merkel de eerst vrouwelijke bondskanselier van Duitsland werd.
‘Wir schaffen das’?
Merkel trad in 2006 aan als bondskanselier. Vrouw, Oost-Duits, protestant en na de oorlog geboren: Merkel brak in meerdere opzichten met het Duitse establishment. Inmiddels is ze bezig aan haar derde ambtstermijn, met een vierde in het verschiet. Doordat de CDU in 2006 maar een kleine voorsprong op de SPD behaalde, waren de twee partijen, traditioneel elkaar tegenpolen, tot elkaar veroordeeld in een soort 'verstandscoalitie'.
Door de ruime nederlaag van de SPD in 2009 kon Merkel haar gedroomde 'Grote Coalitie' smeden met de meer verwante partijen; het christelijke CSU en de liberale FDP. De economische crisis die zoveel Europese economieën lam legde in de jaren na 2008 vestigde haar naam als pragmatische problemenoplosser. In tegenstelling tot de omliggende landen wist ze een recessie af te wenden en de economische positie van Duitsland te versterken.
De veelgehoorde kritiek rond haar kleurloze wijze van politiek bedrijven - zonder fratsen, opsmuk en ideologie - wist ze om te zetten naar haar grootste kracht. Geduldig en gedegen werkte Merkel aan een nieuwe Duitsland, dat zich losmaakte van haar historische bagage en zich aan de wereld toont als een democratisch en economisch succesverhaal. Door de economische crisis is Duitsland uit haar historische schaduw getreden en laat zich zonder reserve zien als de leider van Europa. Tegenstanders en sceptici zien Merkel echter eerder als de leider van een Noord-Europa dat het armere zuiden in de klem houdt. Met name in Griekenland zijn de harde economische maatregelen die zijn opgelegd slecht gevallen.
Bijna als een vanzelfsprekendheid werd Merkel in 2013 opnieuw verkozen en kon ze haar derde kabinet smeden. Vanwege de grote nederlaag van coalitiepartner FDP zat er voor Merkel niets anders op dan opnieuw met de SPD in zee te gaan. Merkels derde ambtstermijn staat in het teken van de vluchtelingencrisis als gevolg van de oorlogen in het Midden-Oosten. Ook in deze crisis heeft Merkel Duitsland op de kaart gezet als leider van het debat. Een opmerkelijk verschil met de Merkel van de jaren voor de crisis is een meer ideologische en geëngageerde toon. Deze kwam met name tot uiting tijdens de zowel befaamde als beruchte toespraak die zij hield tijdens het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in de zomer van 2014. Met een passie die we niet van haar kenden zette ze de rol van Duitsland uiteen als een veerkrachtig baken van vrijheid en democratie, samengevat in de woorden “Wir schaffen das”, wat vertaald kan worden als 'het lukt ons', of als 'we slepen ons er wel doorheen'. Ook ditmaal kon ze op veel kritiek rekenen, met name door diegenen die de honderdduizenden vluchtelingen die Duitsland jaarlijks opneemt als een bedreiging voor Duitsland en Europa zien.
De Rijksdag
Sinds 1894 staat het Rijksdaggebouw in het centrum van Berlijn als getuige van de bewogen Duitse geschiedenis van de twintigste eeuw. De opdracht voor de bouw van een nieuw parlementsgebouw werd gegeven in 1884, dertien jaar nadat de Duitse koninkrijken en prinsdommen zich onder leiding van Pruisen hadden verenigd in het Duitse Rijk onder keizer Wilhelm I.
In tegenstelling tot de omliggende landen nam de Rijksdag een belangrijke democratische positie in. Hoewel de bondskanselier, die door de keizer werd gekozen, veel macht had, moesten wetten altijd door de Rijksdag worden goedgekeurd. Bovendien hadden bijna alle mannen van boven de 25 jaar stemrecht. Dit verschafte de Rijksdag met een krachtiger mandaat dan de meer vleugellamme parlementen in de omliggende landen waar stemrecht nog vooral een privilege was voor de meer kapitaalkrachtigen.
Na de Eerste Wereldoorlog vormde de Rijksdag het centrum van de Weimar Republiek. Pas tijdens deze periode tussen 1919 en 1933 had de Rijksdag de rechten en controlemogelijkheden van een modern parlement. Hier kwam abrupt een einde aan na de grote brand van 1933. Een maand eerder was Adolf Hitler benoemd als kanselier, maar wist de brand aan te wenden om de absolute macht te verkrijgen. Hoewel de Nederlandse communist Hermanus van der Lubbe werd aangewezen als de brandstichter, verdenken velen Hitler er nog steeds van dat hij de brand zelf heeft laten aansteken. Eind 1933 werd het parlement opnieuw benoemd met alleen leden van de NSDAP. Dit schijnparlement keerde echter niet terug in het Rijksdaggebouw en kwam alleen enkele keren samen in de Kroll Opera.
Tijdens het nazi bewind bleef de uitgebrande Rijksdag dus ongebruikt en stond het als symbool voor het einde van de democratie in Duitsland. Ironisch genoeg zagen de Duitsers en Russen het gebouw in 1945 wel als middelpunt van de Duitse macht en vormde het het laatste bolwerk van verzet tijdens de Slag om Berlijn in april en mei 1945. Na felle man-tot-mangevechten op de trappen en vertrekken van het gebouw werd op 2 mei de Sovjetvlag gehesen bovenop de Rijksdag.
Na de oorlog kwam de Rijksdag te liggen in de Amerikaanse sector op de grens van Oost- en West-Berlijn. Als teken van de Duitse scheiding lag het vanaf 1961 in de schaduw van de Berlijnse Muur die dat jaar achter het gebouw werd gebouwd. De West-Duitse regering zetelde tijdens de Koude Oorlog in Bonn, waardoor de Rijksdag haar politieke functie definitief leek te hebben verloren. Na jaren van restauratie werd in 1971 het Duits Historisch Instituut in het gebouw gevestigd.
Na de val van de muur in 1989 en de Duitse hereniging ontstond de wens om de Rijksdag in haar oude glorie te herstellen en de nieuwe Duitse eenheidsregering weer in Berlijn te zetelen. Na jaren van verbouwing en restauratie trok het Duitse parlement in 1999 na 66 jaar afwezigheid weer terug naar de Rijksdag. Vanuit een nieuwe doorzichtige glazen koepel kon het publiek de transparantie van de Duitse democratie met eigen ogen aanschouwen. Op een aantal plaatsen zijn Russische kogelgaten en graffiti achter plexiglas geconserveerd. Boven de ingang pronkt de vlag van de Duitse eenheid.
