Inleiding
Het voormalige LOGEBOUW "Anna Paulowna" uit 1858 is met de kopse linker zijgevel aan de noordzijde van de Dam gesitueerd en met de lange voorgevel aan de westzijde van het trapsgewijs oplopende sluizencomplex. De vrijmetselaarsloge is gebouwd naar ontwerp van L.J.Immink in de stijl van het Neo-Classicisme.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan gebouwd voormalig logegebouw, bestaande uit souterrain, twee bouwlagen en een kapverdieping onder een schilddak met flauwe dakhelling. De kap heeft Philibertspanten en de dakschilden zijn bedekt met zwarte Hollandse pannen. De nok wordt doorbroken door drie vierkante rookkanalen met windkappen.
Het pand heeft vier lijstgevels gemetseld in rode baksteen en geleed door blokpilasters op de gevelhoeken, een plint, architraaf en verbindende banden tussen de boogomlijstingen van de gevelopeningen in de eerste en tweede bouwlaag. De lange oostgevel is rijker uitgevoerd met extra pilasters en een cordonlijst. Genoemde onderdelen zijn uitgevoerd in natuursteen. Het souterrain, gesitueerd aan de noordzijde en een deel van de oostzijde, heeft muurwerk in hardsteen waarin vierkante vensteropeningen zijn uitgespaard. De houten omlopende kroonlijst die de gevels afsluit wordt gedragen door houten consoles die het fries verticaal geleden. De gevels bevatten toog- en boogvensters, alle voorzien van achtruits ramen met brede middenstijl.
De lange asymmetrische oostgevel is acht vensterassen breed. Pilasters delen deze gevel in vier traveeën van ongelijke grootte. De begane grond heeft per as een getoogd venster, de verdieping per as een gebogen venster.
De zuidelijke kopgevel is gepleisterd en telt drie vensterassen, op de begane grond voorzien van toogvensters en op de verdieping van boogvensters. De vensteras uiterst links heeft een paneeldeur. De vensterindeling is gelijk aan de lange oostgevel.
De noordelijke kopgevel telt drie vensterassen, op de begane grond met toogvensters en op de verdieping met boogvensters. Het noordelijk dakschild heeft een platgedekte dakkapel met twee vierruits ramen.
De lange blinde westgevel wordt door bebouwing aan het zicht onttrokken.
Waardering
Het voormalige logegebouw "Anna Paulowna" is van algemeen belang wegens cultuur- en architectuurhistorische waarde als goed ontworpen en gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een vrijmetselaarsloge uit het derde kwart van de 19de eeuw, opgetrokken in een voorname Neo-Classicistische stijl. Het pand heeft situationele waarde door de prominente stedenbouwkundige situering naast het sluizencomplex in Zaandam.
Het voorm. logegebouw ‘Anna Paulowna’ (Dam 2) kwam in 1858 tot stand naar een neoclassicistisch ontwerp (rondboogstijl) van L.J. Immink en is tot 1876 als zodanig in gebruik geweest. Daarna werd het door A. Felger en A. Hiller ingericht als café ‘Suisse’. Ook nu is hier een café-restaurant gevestigd. Als nieuw logegebouw nam men in 1883 het eclectische pand ‘Anna Paulowna’ (Stationsstraat 61) in gebruik.
