Hertog Karel van Gelre liet het Kasteel van Wageningen begin zestiende eeuw bouwen als verdedigingswerk tegen de Bourgondiërs. Latere eigenaren herbouwden tot herenhuis. Nu is het Museum de Casteelse Poort er gevestigd.
Wageningen was destijds als grensstad van Gelre strategisch van groot belang. In de dertiende eeuw versterkten de graven Van Gelder de stad al met vestingwerken. De Torck-dynastie bewoonde vanaf 1614 het kasteel. In het nationale rampjaar 1672 veroverden Fransen de stad. Ze verwoestten het kasteel.
Herenhuis
Assueer Torck herbouwde de ruïne tot een luxueuze hof met een herenhuis, stallen en tuinen. Zijn zoon Lubbert Adolph Torck (1687-175) liet op en nabij het terrein luxe huurhuizen bouwen. Het kasteel zelf deed hij in de verhuur. Als hij in Wageningen was, verbleef hij in een van zijn nieuwe huizen, of op zijn andere bezit, het kasteel Rosendael. In 1829 kwam het kasteel in handen van grootgrondbezitter Jacob Marcus Rosenik (1775-1853). Die liet het grootste deel van het complex slopen. Het luxueuze herenhuis op het oude poortgebouw, verbouwde hij grondig. Het kreeg een nieuwe naam: Villa Vada. Hierin zou het latere museum Casteelse Poort worden gevestigd. Het herenhuis kwam in 1882 in bezit van Johannes Stephanus Bowles. Deze planter die rijk was geworden in Nederlands Oost-Indië verkavelde de voormalige kasteeltuin voor de bouw van luxe villa´s. Er kwam een nieuwe straat naar dit Bowlespark. Deze liep dwars over de plek waar de oostelijke kasteelmuur, het kruithuis, het brouwhuis en de westelijke kasteelmuur hadden gestaan. Overblijfselen van het kasteel verdwenen daarmee begin onder de grond en uit de belangstelling.
Buskruit
Pas in de late jaren zeventig van de vorige eeuw ontstond hernieuwde interesse voor het kasteel. Er werd een Historische Vereniging Oud Wageningen opgericht. Leden van de Archeologische Werkgroep deden onderzoek naar het kasteel en verrichten restauraties aan de resten van de stads- en kasteelmuur. Zij legden de fundamenten van de noordelijke poorttoren en de noordelijke kasteeltoren bloot en conserveerden deze. Ook werden sporen van buskruit gevonden. In het museum brak men de keldervloer open. Daaruit kwam de fundering tevoorschijn van de zuidelijke poorttoren. Een bouwtechnisch onderzoek van het hele museumgebouw bracht aan het licht dat er nog muurwerk uit de zestiende en zeventiende eeuw aanwezig is en balkwerk uit de tijd van Assueer Torck. Ook de verwaarloosde gewelfkelder vlak naast het museum werd opnieuw onderzocht. De fundamenten van drie torens en een gedeelte van de weermuur zijn nog te bezichtigen.
De negentiende-eeuwse huizen aan het Bowlespark bestaan nog en hebben een monument status. In Museum Casteelse Poort wordt de geschiedenis van Wageningen in beeld gebracht.
Meer informatie en downloaden van de fietsroute Gelders Arcadië: