Fort bij Velsen

Horizontal tabs

Beschrijving

Fort bij Velsen

Het fort bij Velsen maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam en lag tussen Fort Zuiderwijkermeer en kustfort IJmuiden in. Het fort werd tussen 1885 en 1899 gebouwd. Het was het enige fort dat gebouwd werd van beton. Op het hoofdgebouw werden twee pantserkoepels met elk een kanon van vijftien centimeter geplaatst en op het voorgebouw één, waardoor de driehonderdveertig soldaten, die gelegerd waren in het fort, vanaf het fort het gehele gebied tussen Haarlem en Castricum, de Noordzee en de riviermonding van het Noordzeekanaal, de belangrijkste toegangsweg naar Amsterdam, konden beschermen.

Sinds 1956 – toen de Stelling van Amsterdam haar militaire functie verloor -  is het fort niet meer in gebruik en is het in handen gekomen van particulieren. Een groot deel van het fort is gesloopt; alleen het frontgebouw en één van de drie pantserkoepel zijn bewaard gebleven. In tegenstelling tot andere forten die behoren tot de Stelling van Amsterdam is het fort bij Velsen niet geopend voor publiek. Het dient tegenwoordig als opslagplaats.

Getouwtrek
Het fort bij Velsen was, net als de andere forten, na 1956 in handen van het Ministerie van Defensie, die de ruimtes vooral gebruikte om er munitie in op te slaan. In 1975 droeg het ministerie het fort over aan de Dienst der Domeinen, die het te koop aanbood. De gemeente Beverwijk en de provincie Noord-Holland toonden interesse, maar kregen het financieel niet rond. In 1979 werd het fort ten slotte verkocht aan een particulier, G. Kruk, een eigenaar van een bedrijf dat was gespecialiseerd in het slopen van Duitse oorlogsbunkers. Hij wilde op de plaats van het fort een jachthaven aanleggen. De provincie was hierop tegen, maar uiteindelijk – na een juridische procedure – mocht Kruk vier jaar later toch starten met de sloop van het fort, aangezien het fort de status van monument niet kende.

Cultuurhistorische waarde
Naar aanleiding van de sloop groeide het besef dat er zorgvuldiger met de forten moest worden omgegaan. In 1989 kwam er een beleidsnota waarin stond dat de Stelling van Amsterdam als cultureel erfgoed behouden moest blijven.
Sinds 1992 staan alle forten die behoren tot de Stelling van Amsterdam op de monumentenlijst. Dat betekent dat zij alleen onder strikt toezicht een aanpassing mogen ondergaan. Vier jaar later werd het kerngebied van de Stelling ook op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst. Hoewel er om meerdere steden in Europa een fortenbolwerk is gebouwd, zoals om Parijs en Kopenhagen, is de Stelling van Amsterdam uniek in haar systeem. Als enige stelling in de wereld heeft zij een watergordel om de te beschermen stad gelegd.

Romeinen
Niet alleen in de negentiende en twintigste eeuw werd het land verdedigd vanuit Velsen. Uit archeologische opgravingen blijkt dat er in de tijd dat de Romeinen ons land hadden bezet, nu zo’n tweeduizend Jaar geleden,zelfs twee forten bij Velsen stonden (Velsen 1 en Velsen 2), destijds wel met jachthaven. Aan de noordelijkste monding van de Rijndelta stonden deze  forten, die het gebied moesten beschermen tegen invallen van barbaren vanaf het noorden (de Friezen) en vanaf zee. De Romeinen hadden daarnaast het streven om dit stuk land ook te veroveren. Uiteindelijk verloren zij het gehele gebied in 48 na Christus; archeologen hebben in een waterput twee ingeschlagen schedels van Romeinse soldaten en een Romeinse officiersdolk gevonden, die vorig jaar werden tentoongesteld in het Rijksmuseum van Oudheden. De archeologische ontdekkingen maakten deel uit van het onderzoeksplan Odyssee.

Hare Majesteit
Tijdens de Eerste Wereldoorlog, van 1914 tot 1918, was het fort Velsen gemobiliseerd en zat het vol met soldaten. Op maandag 19 januari 1914 bezocht koningin Wilhelmina een aantal forten in de Stelling van Amsterdam, waaronder ook het fort bij Velsen. In het Algemeen Handelsblad van de dag erna valt het volgende te lezen:

Van het fort Uithoorn werd naar Haarlem gereden, waar de half verbrande infanteriekazerne werd gepasseerd. Dan ging het naar het Westfront van de Stelling, om ten slotte het fort Velsen te bereiken. Hier was aanwezig de kapitein jhr. Witsen Elias, die verschillende inlichten gaf, terwijl de koepel en kazemat bezichtigd werden.

(…)

Zoodra de Koningin op het fort te Velsen was, werd de koninklijke standaard geheschen.

André Vlaanderen
Onder hen was soldaat Cornelis André Vlaanderen. De Amsterdammer werd geboren in 1881 en overleed in 1955 in het Vlaamse Brugge. Voor de Eerste Wereldoorlog werkte hij als reclametekenaar. Tijdens zijn tijd in het fort bij Velsen, het is niet bekend welke rang hij bezat en in welke periode hij ingekwartierd was, beschilderde hij panelen in de schouwburgzaal, aldus een briefkaart. Na zijn mobilisatie ontwierp hij onder andere het logo voor de AVRO en tekende hij voor de fietsenfabrikant Gazelle.

Onbekende auteur
Tussen de spullen van soldaat Jan Eckhart (1884-1958) is het onderstaande handgeschreven gedicht teruggevonden op enkele pagina’s uit een zakboekje. Volgens de dochter van Eckhart heeft haar vader het gedicht van een maat van hem overgeschreven. Zij waren tijdens de Eerste Wereldoorlog gelegerd in het fort bij Velsen. Vermoedelijk is het gedicht daar geschreven.

A-B-C

A is        Amerika dat zich steeds houdt neutraal
               
al levert het Engeland steeds oorlogsmateriaal
B is        
België te vuur en te zwaar vernield
               
maar de Vlaamse leeuw is zo gauw niet ontzield
C is        
Camegie in deze dagen
               
zijn dollars voor het Vredespaleis wel zal beklagen
D is       
Duitsland die geen mens op aarde vreest,
               
maar de boterham wordt duurder en dat hindert het meest.
E is        
Engeland dat om zo te zeggen
               
door honger zijn vijand aan banden wil leggen
F is        
Frankrijk dat dapper zich weert
               
maar de Duts te verdrijven gaat niet zo gesmeerd
G            
Dat is Griekenland die zijn knopen nog telt
               
en ook op een brok van de buit is gesteld
H is       
Von Hindenberg, de Oost Pruisische held,
               
die voor de oorlog op pensioen was gesteld
I is         
Italië dat ook is gaan beginnen
               
aan de kant waar het het beste zijde bij zal spinnen
J is         
Joffre zelf een held in het zwijgen
               
maar God hoort het brommen: ‘ik zal ze wel krijgen’.
K is        
De Kaijser met zijn reuze kanonnen
               
hij mocht willen dat hij ’t zaakje nooit was begonnen
L             
Dat is Londen-geen Zeppelin beslist
               
kan het ooit bommen van wege de mist
M           
zijn de mijnen, die gevaarlijke dingen,
               
die je net als Van Speyk, in de lucht laten springen
N           
Dat is Nederland een neutraal stukje grond
               
waar menig Vlaming een toevluchtsoord vond
O           
Dat is Oostenrijk, dat Servië zei
               
‘ik zal je wel leren’, maar daar bleef het ook bij.
P is        
Parijs waar de Duts wel wou wezen
               
dat Parijs in Berlijn komt is eerder te vrezen
Q           
zijn de questies tussen volken en staten
               
die de vrede wel nimmer met rust zullen laten
R is        
De Russische stoomwals die door zijn gebreken
               
reeds twee maal in het Masurische meer bleef steken
S            
Dat is Servië met grote staats-ambitie
               
dat de leiding zo kwiek nam in de strafexpeditie
T is        
Turkije dat zijn halve maan
               
langzaam maar zeker ten onder ziet gaan
U is       
de Uil, die nog waarde blijft hechten
               
aan het praatje dat ze voor de beschaving vechten
V is       
de Vrede in een vliegtuig gezeten
               
omdat ze op aarde geen raad met hem weten
W is      
de waan dat door moorden en branden
               
welvaart gekweekt wordt voor volkeren en landen
X is        
de onbekende, waar alle profeten
               
evenmin als Joost ’t recht van weten.
Z is        
de Zeis van Magere Hein
                die over zijn oogst wel tevreden moet zijn.

Adres

Kanaalweg 2A
1948PX Beverwijk

Facilities

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0