Er zit niet alleen een spook op het Westeinde in Den Haag, aan het Spaansche Hof, er zitten er meer. Onder andere op de Rutger Jan Schimmelpennincklaan. En dat nog wel in het pand van de Raad voor Cultuur, nummer 3.
Het gaat, volgens Monumentenzorg Den Haag om een ‘Villa van cultuurhistorische waarde als representatief voorbeeld van het wonen voor zeer welgestelden in het tweede decennium van de 20e eeuw in een stedelijk villapark. Architectuurhistorisch van belang als waardevol voorbeeld van representatieve architectuur in een historiserende bouwstijl; hoofdvorm, detaillering en materiaalgebruik zijn gaaf. Door de situering op de hoek R.J. Schimmelpenninklaan/Alexander Gogelweg is de villa tevens van stedebouwkundige waarde.’
Deze vrijstaande villa uit 1915 is gebouwd door architect L.J. Falkenburg in een historiserende bouwstijl. Monumentenzorg vervolgt: ‘Villa op vierkante plattegrond, bestaande uit een gedrukte begane grond, een bel-etage en een verdieping onder een met leien gedekte samengestelde kap. De bakstenen gevels zijn voorzien van siermetselwerk. De symmetrische uitvoering van de gevels met middenrisalieten toont een classicistische benadering. De hoeken van de gevels en van de middenrisalieten worden afgesloten door geblokte bakstenen lisenen. Het muurwerk van de begane grond is als plint uitgevoerd, met afgeschuind metselwerk en hardstenen blokken.
De ingang in de middenrisaliet op de bel-etage bezit een paneeldeur en een gedecoreerd bovenlicht met lantaarn, in historiserende Lodewijk XIV-stijl en een rijk geornamenteerde natuurstenen omlijsting die aan de bovenzijde trapsgewijs is afgesloten. Voor de ingang bevindt zich een bordes, omgeven door een sierlijk gesmeed ijzeren hekwerk. Naar het bordes leidt een trap met hardstenen treden. Ter hoogte van de kapverdieping bezit de middenrisaliet een uurwerk met een geornamenteerde hardstenen omlijsting.’
Maar in het pand zit een spook. In het cultuurmagazine van het ministerie van OCW, met de mooie titel ‘De Cultuurbarbaar', aflevering 5 van 2002 staat een uitvoerige reportage met de titel ‘Het spook van de Raad’, geschreven door Fred van der Gon Netscher. Destijds zat de Raad voor Cultuur nog in het pand. We willen u dit verhaal niet onthouden.
‘Het spook van de Raad’
‘Al jaren doen wonderlijke verhalen over de Raad voor Cultuur. Of liever gezegd, over het monumentale pand aan de Haagse Rutger Jan Schimmelpennincklaan, waar de Raad is gehuisvest. Met enige regelmaat wordt er – vooral na zeven uur ’s avonds – een aanwezigheid gesignaleerd. Soms als een voelbare entiteit, een andere keer als een gedaante. Een enkele keer horen overwerkers voetstappen op zolder, of er wordt aangebeld terwijl er niemand voor de deur staat.
Curieus is dat niet alleen paranormaal aangelegde of anderszins fantasierijke of zweverige types ‘iets’ hebben waargenomen, maar ook zeer nuchter-rationele personen, waaronder de voormalige voorzitter van de Raad, Jan Jesserun. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er ook medewerkers zijn die al jaren bij de Raad werken, maar nooit iets hebben gemerkt. Zou het dan toch met een bepaalde gevoeligheid te maken hebben? Hoe dan ook: De Cultuurbarbaar sprak met een aantal medewerkers van de Raad, die graag hun verhaal wilden doen.
Bloedstollende kreet
Het staat Ilona Vermeer, secretaresse van de Voorzitter, nog duidelijk bij: het verhaal van de twee werksters, die ’s avonds in het pand aanwezig waren, nadat iedereen vertrokken was: ‘Ze waren bezig met de schoonmaak, toen ze opgeschrikt werden door een vreemd geluid dat uit de keuken kwam. Later vertelden ze dat het geluid leek op kletterende messen, alsof iemand bezig was met de vaat. Even later hoorden ze een bloedstollende kreet. Ze lieten de boel de boel en verlieten ijlings het pand, om en nooit meer terug te komen. Dan was er Jan Vonk, die altijd bleef overwerken. Een heel rustige, doodnuchtere man, die je er bepaald niet van zou verdenken dat-ie spoken ziet. Op een van die avonden zat hij achter zijn bureau en hoorde iemand de trap afkomen. Jan Vonk draaide zich om en zei ‘Goedenavond’, waarna hij onverstoorbaar doorging met zijn werk. Totdat hij zich realiseerde dat er buiten hem niemand in het pand was. Daar was hij voor honderd procent zeker van.
Voetstappen
Monique Brok, voorlichter van de Raad, heeft ook een paar keer iets wonderlijks ervaren. ‘Toen ik hier net werkte, was ik met mijn collega aan het overwerken. Het werd laat, want het vooradvies moest worden afgerond. Opeens hoorden we iemand rondlopen op de benedenverdieping, het geluid van voetstappen op een stenen vloer. Nou, dat kon absoluut niet, want er was niemand in het gebouw. We keken elkaar op hetzelfde moment aan, met kippenvel op onze armen. Het gaf ons een heel akelig, ‘unheimlich’ gevoel. En ook herinner ik mij de eerste zomer dat ik hier werkte. Ik was aan het overwerken en met een collega aan het napraten. Het zal zo tussen half acht en acht uur zijn geweest. Toen hoorden we opeens iemand lopen, heel duidelijke voetstappen op de verdieping hierboven. Het was heel eng. We wilden weggaan, maar eenmaal op de benedenverdieping aangekomen, bleek dat mijn collega zijn tas was vergeten. Hij moest dus wel terug naar boven, terwijl ik buiten bleef staan en de deur openhield. Mijn collega was binnen twintig seconden terug omdat hij een stoel met wieltjes hoorde rijden op zolder. Toen zijn we maar samen naar binnen gegaan om de tas op te halen. We waren nog niet bij de lift, of er werd aan de voordeur gebeld. We hebben gekeken of er iemand stond, nee dus. In geen velden of wegen was er iemand te bekennen. We hebben toen onze tassen gepakt en zijn zo snel mogelijk weggegaan. De volgende dag zijn we op de zolder gaan kijken, en ja hoor: daar stond zo’n bureaustoel met wieltjes. We hebben het ons dus niet verbeeld!
Kast
Of die keer dat ik met Winnie Sorgdrager een interview aan het voorbereiden was voor Het Parool. We zaten op haar kamer, en al pratende hoorden we opeens in de kast een luid gestommel, alsof iemand tegen de deur schopte. We vonden dat heel raar, maar gingen gewoon verder. Totdat ik naar mijn kamer liep om de interview-aanvraag nog eens goed te bekijken. Staat er in dat het interview bedoeld is voor de rubriek ‘Uit de kast’. Toen drong tot mij door hoe vreemd dat eigenlijk was.’
Ilona Vermeer heeft ook vreemde dingen meegemaakt. ‘Er was een receptie en ik was bezig met het uitserveren van de drankjes. Ik liep rond met een dienblad, en opeens stootte ik iemand aan. ‘Oh, pardon’, zei ik en draaide mij om. Er stond niemand! Of die ene keer, ook tijdens een receptie waar heel veel mensen aanwezig waren, kwam de grote glazen bollamp opeens naar beneden. Dat gebeurde plotseling, zonder aanleiding en zonder geluid, maar hij lag wel helemaal aan diggelen. Overal scherven, maar niemand had iets gehoord.
Ook had ik een keer doorgewerkt tot vrij laat in de avond. Toen ik wegging, hoorde ik dat een van mijn collega’s nog bezig was. Ik hoorde allemaal geluiden uit haar kamer, geritsel van papier. Ik zei nog: ‘Dahag, ik ga!’ Geen reactie. Eenmaal buiten begon ik helemaal te beven. Ik realiseerde mij opeens dat er niemand meer binnen was.’
Stofzuigerslang
Een andere keer had ze tot laat in de avond overgewerkt. Met de toenmalige voorzitter van de Raad voor Cultuur, Jan Jesserun. ‘Om half tien liepen we de trap af om het gebouw te verlaten. Op de eerste verdieping stond de werkkast open. Jan duwde er tegen, maar de kast ging niet dicht. Het was of er iemand in de kast zat die weerstand bood. We keken elkaar aan. ‘Kom, we gaan naar buiten’, zei Jan, en haastte zich naar beneden. Buitengekomen, vroegen we ons af waarom het niet was gelukt de kast dicht te doen. ‘Het zal een stofzuigerslang geweest zijn’, opperde Jan nog. Maar de volgende dag – ik was weer vroeg op kantoor, zo rond half acht – heb ik gevraagd of de stofzuiger in de kast stond. Dat was dus niet het geval, de stofzuiger bleek al dagenlang gewoon beneden te staan. Kortom: er was geen stofzuiger in de kast, laat staan een stofzuigerslang.
Weer een andere keer, tijdens een vergadering bij Jan op de Kamer, merkte ik dat ik per ongeluk tegen Jan’s been schopte. ‘Oh sorry’ zei ik, nogal beschaamd en geschrokken. Jan weer ‘Sorry, wat nou sorry?’ ’Ik schopte per ongeluk tegen je been.’ ‘Dat is helemaal niet waar.’Wat bleek? Jan had niets gevoeld omdat ik kennelijk tegen een ander been had geschopt. Nee, het was geen tafelpoot, want waar ik zat waren in het geheel geen tafelpoten.’
Rob Berends, secretaris muziek-theater, heeft ’s avonds menigmaal overgewerkt om adviezen af te ronden. ‘Tot mijn verbazing heb ik nooit iets gemerkt van een spook’, zegt hij. Een vriend van hem is wel paranormaal begaafd. ‘Toen hij een keer bij de Raad was, ervoer hij de sfeer van een bepaalde plek bij de trap als zeer onaangenaam. Het lijkt wel of de trap een geliefde plek is voor het spook. Hij is daar vaak gesignaleerd.’
De vraag is natuurlijk of het spook de laatste tijd nog van zich laat horen. Monique Brok: ‘Ik moet wel zeggen dat hij minder van zich laat horen en zien. De laatste tijd zijn er ook veel meer nieuwe mensen bijgekomen. Misschien dat de manifestaties daardoor ook minder zijn geworden, wie zal het zeggen. Misschien is-ie wel weg.’Rob Berends: ‘En als hij niet weg is, laten we iemand komen die gespecialiseerd is in exorcisme. Die moet dan proberen de geest te begeleiden op weg naar het licht.’
Suikermagnaat
Wat is nu de verklaring voor het fenomeen? Er zijn verschillende mogelijkheden. Er is in het Haags gemeentearchief gezocht naar de geschiedenis van het pand. In de oorlog was het pand een distributiecentrum waar bepaald werd wie in het Sperrgebiet wel en wie niet hun huis uit moesten.
Voor die tijd was de bewoner een steenrijke suikermagnaat, ene Eschauzier. Hij is op raadselachtige wijze vermoord. Nadat hij al vele dagen werd vermist, trof men zijn lichaam aan in een houten kist, daags nadat hij met iemand een afspraak had gemaakt over een handelstransactie. Of er sprake is geweest van een liquidatie? Wie zal het zeggen. De moord is nooit opgehelderd.’
