Mikalojus Konstantinas Čiurlionis

Tijdens zijn korte creatieve loopbaan heeft de componist-schrijver-beeldend kunstenaar Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911) meer dan vierhonderd muzikale composities gecomponeerd. Daaronder de symfonische gedichten Het Bos en de Zee, de ouverture Kestutis, een cantate voor koor en orkest De Profundis, een strijkkwartet, een aantal werken voor een a capella koor, en tal van werken voor piano, inclusief twee sonates en talloze gevarieerde muziekcyclussen.

Daarnaast maakte Čiurlionis zo’n vierhonderd schilderijen en grafisch werk, tientallen foto’s en tal van literaire composities zowel in proza- als versvorm en schreef hij diverse essays over muziek en kunst. Hij was zeer betrokken bij de Litouwse onafhankelijkheidsbeweging en leverde daar ook een bijdrage aan.

Graaf Oginski

Hij werd geboren in een arme familie – zijn vader speelde orgel in de kerk. Čiurlionis was eem muzikaal wonderkind. Toen hij vier was begon hij piano te spelen en toen hij zeven was kon hij muzieklezen. Op zijn elfde viel hij af en toe voor zijn vader in als het orgel bespeeld moest worden. Nadat hij afgestudeerd was bij de orkestschool op het landgoed van Graaf Michael Kleophas Oginski, kreeg hij financiële steun van de graaf om zijn muzikale studies voort te zetten aan het Warschause Instituut voor Muziek (1894-1899) en het Koninklijk Conservatorium van Leipzig (1901-1902).

In Leipzig vatte Čiurlionis ook een passie voor het schilderen op. In 1902 begon hij lessen te nemen op de Tekenschool van Warschau en in 1904 schreef hij zich in voor de toen pas opgerichte Warschause School voor de Kunst. Nadat hij in 1907 had besloten om al zijn werken, op welk gebied ook, op te dragen aan de Litouwse onafhankelijkheidsbeweging, vestigde hij zich in Vilnius waar hij actief deelnam aan de organisatie van de eerste twee Litouwse Kunsttentoonstellingen. Hij ging ook het Vilniaus Kanklės koor van Vilnius leiden en schreef daarnaast talrijke artikelen over culturele onderwerpen. In St. Petersburg, waar hij enige maanden in 1908 en 1909 verbleef, kregen zijn schilderijen internationale erkenning en werd zijn muziek gespeeld op Soirées met hedendaagse muziek.  

Voorloper serialisme  

Čiurlionis leed onder fysieke en emotionele uitputting. Hij kreeg een zware depressie en na een aanhoudende verkoudheid en daaropvolgend een longontsteking, stierf hij op 10 april 1911 in het Czerwony Dwor sanatorium in Pustelnik, in de buurt van Warschau.

Čiurlionis’ muzikale taal, die in zijn studententijd openlijk romantisch was, veranderde in zijn rijpere werken in een zeer persoonlijk idioom. In deze werken rekte hij de toongrenzen op tussen mineur en majeur. Dat deed hij door het gebruik van dubbelzinnige harmonieën en plotselinge wisselingen van de muzieksleutels.  

Verschillende werken van Čiurlionis waren gebaseerd op een kunstmatig model, tonaal ongerelateerde eenheden. Unieke staaltjes tonaal serialisme, aldus vooraanstaande musicologen. En dat meer dan tien jaar voordat Schoenberg met zijn beroemde dodecafonische techniek kwam.  

Schilderende componist

In de vorige eeuw werd Čiurlionis veel meer bekend als schilder. Hij begon is de schaduw van de symbolistische beweging, maar ontdekte al snel zijn eigen pad als ‘schilderende componist’. Zijn vroege werk heeft allerlei connecties met muziek, bijvoorbeeld geluid (Het Ruisen van een Bos, Het Lentemotief) en geleidelijke ontwikkeling in de tijd (Een Dag, Begrafenissymfonie).  Čiurlionis was een synestheet, iemand die kleuren ziet bij muziek.    

Zijn latere schilderijencycli met muzikale titels – Sonata, Prelude, Fuga – zijn gebaseerd op muzikale principes en zijn daarmee uniek. In Europa en Japan geniet zijn kunst erkenning en wordt Čiurlionis beschouwd als een van de voorlopers van de abstracte kunst en geprezen omdat hij zich verdiept heeft in de intiemste aspecten van het menselijk bestaan.

Čiurlionis maakte de herrijzenis van Litouwen als onafhankelijk staat (16 februari 1918) niet meer mee. Hij wordt beschouwd als Litouwen’s grootste componist.

Zie: Rokas Zubovas: ‘M.K. Čiurlionis, Compositions for Piano’.

Functie / titel:
componist en schilder
Sekse:
Man

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1