Loe de Jong

Tot nu toe is Loe de Jong de meest invloedrijke historicus uit de Nederlandse geschiedenis. Niemand anders heeft zoveel invloed gehad op het collectief gedachtegoed. Door zijn monumentale 14-delige werk  Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog en zijn televisieserie de Bezetting heeft hij bijna eigenhandig het beeld over de Tweede Wereldoorlog onder Nederlanders vormgegeven.

Lou de Jong werd in 1914 in Amsterdam geboren en studeerde na het gymnasium sociale geografie en geschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Na zijn studie was hij tussen 1938 en 1940 werkzaam als buitenlandredacteur voor het linkse weekblad de Groene Amsterdammer.

Vlucht naar Londen

Als een van de weinige Joden onderkende hij het gevaar na de Duitse inval in Nederland op 10 mei 1940. Hij vluchtte dan ook al op 15 mei met zijn vrouw vanuit IJmuiden naar Londen. Hier werd hij verslaggever bij Radio Oranje en later zelfs directeur van het radiostation, dat het Nederlandse volk vanuit Londen van betrouwbare informatie bleef voorzien gedurende de oorlogsjaren. In Londen speelde hij al met de gedachte om na de oorlog een instituut op te richten dat alle gebeurtenissen in het bezette Nederland tijdens de oorlog zou documenteren.

Bij terugkomst in Nederland na de bevrijding bleek dat De Jong het overgrote deel van zijn familie had verloren, waaronder zijn ouders en zijn tweelingbroer. In het licht van dit leed is zijn bijna missionaire verbetenheid als historicus over de oorlog en de Holocaust, even bewonderingswaardig, als frappant.

Een epische onderneming

Zijn inspanningen tot de oprichting van een instituut dat de oorlog zou moeten documenteren, leidden op 15 september 1945 tot de oprichting van het RIOD, of Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. Later werd het RIOD omgedoopt tot het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, beter bekend als het NIOD.  

De Jong nam als directeur de dagelijkse leiding op zich. Hiernaast kreeg hij in 1955 de opdracht van het ministerie van Onderwijs en Wetenschap een gedetailleerd standaardwerk te schrijven over de oorlogsjaren in Nederland. Zeer optimistisch werd geschat dat dit ongeveer vijftien jaar in beslag zou nemen. In plaats hiervan kwam veertien jaar later het eerste deel uit, dat nog gevolgd zou worden door dertien andere, verdeeld over 26 boeken. Het laatste deel van de reeks verscheen in 1991, 36 jaar na het verkrijgen van de opdracht.

Hiermee heeft De Jong een historisch huzarenstuk geleverd dat zijn weerga niet kent,  zowel nationaal als internationaal. Geen ander land heeft een dergelijk omvangrijk naslagwerk over zo’n korte periode uit haar geschiedenis.

Impact

Echte landelijke bekendheid verwierf De Jong met zijn documentairereeks de Bezetting, die liep van 1960 tot 1965. Hij was hiermee  toonaangevend, aangezien hij de oorlogstrauma’s die het Nederlandse volk tijdens de wederopbouwjaren had verdrongen, voor het eerst ruime aandacht schonk. Landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland zouden pas later, als gevolg van televisieseries en films als Holocaust en Schindlers List, de volledige werkelijkheid van de Jodenvervolging definitief tot zich laten doordringen.

Naast alle loftuitingen was De Jongs werk niet vrij van kritiek. Zeker recentelijk wordt hij ervan beschuldigd de complexe situatie in Nederlands tijdens de Tweede Wereldoorlog te zwart- wit te hebben voorgesteld. Hierbij zou hij het verzet een te grote rol hebben toebedeeld en de rol van de vele collaborateurs hebben onderbelicht. De Jong heeft zich inderdaad laten leiden door traditionele noties van goed en kwaad bij de beschrijving van het verzet, maar  dit doet niets af aan de ongekende waarde van zijn werk.
Toch kon hij in persoonlijke gevallen flink de plank misslaan. Zo beschuldigde hij in 1978 CDA- fractievoorzitter Willem Aantjes ten onrechte ervan lid te zijn geweest van de Waffen- SS, waardoor hij het einde van Aantjes’ politieke carrière bezegelde.

Lou de Jong stierf in 2005 op 90- jarige leeftijd in zijn geboortestad Amsterdam.

 

Functie / titel:
Directeur NIOD
Plaats geboorte:
Amsterdam
Plaats sterven:
Amsterdam
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Londen

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0