Zelfportret een paradox

Achterpagina van: Plaatwerk no. 4 1983

 

Onderzoek* naar zelfportretten in de fotografie helpt mijn eigen ‘filosofie’ te verhelderen en is een bevestiging voor de gekozen aanpak bij: Zelfportret, een tweeluik.
Het blijkt een veel beoefend genre te zijn, velen doen het op een geheel eigen wijze. Vaak gaat het om een serie foto’s. Een serie bedoeld om de eigen identiteit te verbeelden of om juist op het verbeelden van identiteit kritiek te leveren.
Mijn aanpak om vanaf geboorte tot mijn 80 ste, achtendertig foto’s, verdeeld over twee series, te selecteren is nieuw.
Die foto’s worden als tweeluik gepresenteerd; elk deel op formaat 40 X 60 cm. bestaat uit 19 foto’s geplaatst in vijf rijen van 4.  Dat maakt in totaal 20 mogelijke plekken voor een foto. De laatste plek, rechts onder blijft leeg.
Bovendien bestaat het zelfportret uit twee kleine, handgemaakte kistjes met daarin de bijbehorende afdrukken in formaat 8,3 X 10,3 cm.
In het ene, uitsluitend analoog en zwart wit, de eerste helft; digitaal in kleur en geprint, in het andere kistje.
Het ene met een zinken schuifdeksel, het andere met een gegraveerde glazen schuifdeksel.

Het analoge deel is al in 1983 gepubliceerd in het gerenommeerde fototijdschrift, Plaatwerk (A3 formaat) onder de titel ZELFPORTRET. En dat terwijl de foto’s niet door mij gemaakt zijn. Een fraaie paradox.
Een kopie uit dat tijdschrift is boven afgebeeld, inclusief de handtekeningen van de redactie.
De (oorspronkelijk lege) rechthoek rechtsonder van het getoonde eerste deel geeft het onaffe aan.
Grote verschillen tussen de foto’s maken duidelijk dat er niet sprake is van één identiteit
Identiteit heeft meerdere gezichten.

In het tweede deel is een selfie opgenomen, met een masker over neus en mond.(Ten tijde van corona.)
Een foto, met muts en blauwe sjaal, roept een interessante vraag op. De hele setting voor die foto is namelijk zelfbedacht: plaats vóór de achtergrond, licht van links, hoogte van de camera op statief, kleding, afstand tot achtergrond. Echter, een collega drukte op het knopje.
Wie is nu de maker van die foto?
Tenslotte is er een foto die de achterkant van de geportretteerde toont. Die foto laat tevens een groot deel van het analoge (eerste) deel zien, dat hangt ingelijst tegen een muur op de achtergrond; ze toont de fotograaf bij eigen werk en zegt 'er is al een deel gereed'.

Voor dit project zijn vaak pasfoto’s gebruikt. De grootte van de 38 afdrukken is enigszins terug te voeren naar het kleine pasfoto formaat. Dat geldt ook voor de overwegend recht-naar-voren blik van de meeste portretten.

De planning is dat dit levenswerk in 2025 af komt, ook al suggereert een lege plek dat dit zelfportret onaf blijft.
De titel wordt: Zelfportret een tweeluik. 

Christophe Boltanski

Christophe Boltanski schreef een bijzonder interessant boek dat ook wel fotoroman wordt genoemd.
Die roman baseerde hij op portretfoto's die een onbekende man tussen 1970 - 1974 van zichzelf maakte in een zogeheten fotocabine (photobooth).
Gezeten op een krukje, achter een gordijntje, tegen een achtergrond van stof, maakt een automaat tegen betaling een reeks van vier foto's bij flitslicht.
In een smalle strook rollen de zwart wit foto's, standaarformaat 3,5 X 4,5 cm. na korte tijd  kant en klaar uit de machine.
In totaal gaat het om 369 stroken, gevonden op een vlooien markt, die Boltanski zorgvuldig onderzocht.
Citaat, p. 20
"Een fotocabine (photomaton in het Frans) verricht geen wonderen. Tot in het extreme vereenvoudigde regels voor opnames, gebruik van een flits die witte tinten verbleekt en reliëf wegpoetst om een uniform beeld te krijgen, uitsnede en afstand liggen vast."

 

eerste beeld voor Verte

Overgenomen uit het tijdschrift Diacritik

Zijn conclusie.
De man waarvan allleen de voornaam bekend is, heeft wel 100 gezichten, dat van: komiek, soldaat, geheim agent, kunstenaar, dromer, spion, stewardess etc.
Zijn in het Frans geschreven boek heeft dan ook de titel: Les vies de Jacob (De levens van Jacob)
Uitgegeven door Stock in 2021. Het jaar waarin Boltanski is overleden.

De ander

Irene Vallejo verwoordt de rol die de ander kan spelen bij identiteit. Ik neem het volgende citaat over uit het door haar geschreven boek met als titel: Papyrus, een boek over boeken en bibliotheken.
"...Omdat we alleen onze identiteit zullen begrijpen als we die tegenover andere identiteiten kunnen zetten. Het is de ander die mijn gechiedenis vertelt, die me zegt wie ik ben." p.219

*
Literatuur.
Moderne fotografie. Jackie Higgens. 2014 Uit: het eerste deel over portretten.
The painter depicted, painters as a subject in painting. Michael Levey. 1981
Christophe Boltanski. Les vies de Jacob. Stock 2021
Papyrus. Een geschedenis van de wereld in boeken. Irene Vallejo 2021

Reageren