Thuis in Portugal

Laatst kwam ik op een feestje Marieke Woudstra tegen. Ze schreef het boek ‘Thuis in Portugal’, een verhaal over het verwezenlijken van een droom: het kopen van een boerderij in de Alentejo in Zuid-Portugal. Een verslag van het boek.

De hoofdpersonen, Marjolein en Bart, willen hun eigen olijfolie maken en verkopen en zelfvoorzienend en duurzaam leven. Marjolein spreekt Portugees. Met Bart, haar nieuwe vriend, wil ze een nieuw leven in Portugal beginnen. Haar twee dochters hebben, meteen na de middelbare school een tussenjaar gereisd in Zuid-Oost Azië en Australië, en zijn heel benieuwd hoe hun moeder het ervan af brengt.  Marjolein heeft in haar studententijd – als student Portugese taal- en letterkunde - ook al een tijd op het Portugese platteland doorgebracht.

Kurk

De eerste helft van het boek gaat over de zoektocht naar diverse huisjes en oude boerderijen, en dan met behulp van een makelaar, naderen de twee – iets over de helft van het boek - hun toekomstige huis in Relíquias. Het stel zit in de auto van makelaar Tomas. Een passage:

Links en rechts van de weg liggen lage, glooiende heuvels met kurkeiken. Hier en daar zien we een kleine kudde bruine koeien en een keer passeren we een herder, die op zijn staf geleund aan de kant van de weg staat.
‘De landadel in deze streek heeft hier nog steeds uitgestrekte landerijen’, vertelt Tomas. ‘De mensen in de dorpjes zijn de afstammelingen van hun arbeiders. Ze hoeden het vee en oogsten de kurk op de landgoederen en ze hebben nog altijd een heilig ontzag voor de baronnen en graven die hier eeuwenlang de dienst uitmaakten. Tegenwoordig brengen die landerijen niet zoveel meer op en woont de meeste adel in Lissabon.
Er doemt een klein plaatsje op. Een kerktoren steekt boven de huizen uit.
‘Relíquias’, zegt Tomas . Een heel oud dorp. Deze hele streek zit vol historie.’

Communistische burgemeester

Op het uitgestrekte terrein dat bij het huis hoort staat ook een vervallen huis van de zuster van de baron die min of meer uit de familie werd gezet toen ze een relatie kreeg met de chauffeur. Met haar erfdeel bouwde ze een jugendstilachtig huisje. Het is een grote ruïne. Van senhor Fernando, een statige oude man voor wie de dorpelingen hun pet afnemen, wordt gefluisterd dat hij de nooit erkende zoon van de barones en haar chauffeur zou zijn. Senhor Fernando, nog steeds communist,  weet veel van geschiedenis en praat er graag over. Marjolein is een gretige luisteraar.

Nog een passage:

.. na de Anjerrevolutie van 1975 was hij de eerste communistische burgemeester en zo ziet hij er ook uit met zijn rijzige gestalte en flinke bos grijs haar. Dat laatste hoort volgens Bart bij communisten. Ook Trotski had een karakteristieke witte haardos.
Communist is senhor Fernando nog steeds. ‘Toen in Rusland de revolutie uitbrak en de communisten het land overnamen, in 1917, sloeg hun enthousiasme over naar onze streken. Er woonden hier alleen maar straatarme landarbeiders, die voor een paar cent slavenarbeid verrichten op de landgoederen van de adel. Ze hadden bijna altijd honger.’Hij kijkt me verontwaardigd aan. ‘Toen de berichten over de bevrijding van de Russische boeren hier doorsijpelden, kwamen er ook in onze streek groepjes landarbeiders in opstand. Het was winter en in veel dorpen braken ze de graanschuren van de landeigenaren open om hun kinderen te kunnen voeden.

'Grândola Vila Morena'

En – aansluitend op het recente stukje over Adri Duivesteijn en de Anjerrevolutie - een passage uit het boek over Grândola, een van de grootste plaatsen van de streek.

In 1974 had een aantal legerofficieren de moed om een opstand voor te bereiden. Het plan was om in alle legerplaatsen door het hele land tegelijkertijd tot de revolutie over te gaan door bewindsgetrouwe officieren te arresteren en strategische locaties, zoals radiostations, politiebureaus en vliegvelden, in te nemen. De coupplegers wisten dat de revolutie in alle barakken van Portugal op hetzelfde moment moest beginnen om een kans te maken. Dus werd er een geheim signaal afgesproken. Zodra het lied 'Grândola Vila Morena' van de bekende politiek geëngageerde zanger Jose Afonso zou worden uitgezonden op de radio, marcheerden de legerofficieren de kazernes uit en kwamen in het hele land de tegenstanders van het regime in actie; de revolutie was een feit.
Deze staatsgreep zou de geschiedenis ingaan als de Anjerrevolutie, omdat de feestende burgers die tijdens de coup de straat op gingen, en ook de soldaten zelf, anjers in de lopen van hun geweer staken.

De droom komt uit

Marjolein en Bart werken hard om in hun nieuwe boerderij de kost te verdienen. Bart, veterinair paardenspecialist, doet werkzaamheden bij de baron. Hij is ook vriend geworden van de rondtrekkende zigeuners die hij helpt met het opkalefateren van hun zieke en kreupele paarden. Marjolein heeft veel contacten met de bevolking van het naburige plaatsje en begint met het maken van geitenkaas en diverse soorten jams, vijgen en olijfproducten in mooie flesjes en potjes en zet die, met hulp van haar dochters af bij biologische winkeltjes in Nederland. Hoewel er af en toe tegenvallers zijn – zo moeten alle olijfbomen tot de bodem gesnoeid worden omdat ze jaren verwaarloosd zijn - komt de droom uit.

‘Ik heb bijna nooit vrije tijd, En toch heb ik helemaal geen stress. Ik denk dat dat komt doordat ik hier voornamelijk met mijn handen bezig ben en iets maak, iets wat ik kan aanraken, ruiken en voelen. Iets tastbaars, dat duidelijk zinvol is.’

Het boek is vlot geschreven. Voor je het weet heb je het uit.