Open Huis van de macht

Op 29 maart 2014 vierde Den Haag dat 200 jaar geleden de grondwet werd aangenomen. Tijdens het Grondwet Festival konden bezoekers een kijkje nemen in mooie historische gebouwen, waarvan de deuren normaal gesloten blijven. Een verslag van een dag rondom het Binnenhof, waar de macht zetelt.  

Het Nationaal Comité, dat vorm geeft aan de viering van 200 jaar koninkrijk, heeft zes nationale evenementen opgezet. Hierbij wordt stil gestaan bij belangrijke gebeurtenissen in de jaren 1813-1815, die de basis legden voor het Koninkrijk der Nederlanden en de ontwikkeling van een democratisch bestel. Aan het Grondwet Festival namen ongeveer zestig organisaties deel en ongeveer 85.000 mensen bezochten de activiteiten. Voor een aantal gebouwen ontstonden lange wachtrijen van wel twee uur.

Catshuis
Grote belangstelling was er onder meer voor het Catshuis, dat voor het eerst toegankelijk was voor publiek. Koning Willem II kocht in 1837 het landgoed nabij Scheveningen waar dichter en politicus Jacob Cats (1577-1660) had gewoond, maar zijn plan om er een paleis te bouwen is nooit voltooid. Vanaf 1963 was het Catshuis de ambtswoning van de minister-president; tegenwoordig is een gedeelte als pied-à-terre beschikbaar. Verder wordt het vooral gebruikt als representatieve ontvangstruimte.

Trêves- en Statenzaal
De andere publiekstrekker was de Trêveszaal aan het Binnenhof, die eveneens gebruikt wordt voor officiële ontvangsten. Daarnaast vergadert hier vanaf 1977 iedere vrijdagochtend de ministerraad aan een lange ovale vergadertafel. De term ‘trêves’ is Frans voor ‘wapenstilstand’ en slaat op de onderhandelingen die op deze plek werden gevoerd over het Twaalfjarig Bestand tijdens de Tachtigjarige Oorlog. In 1697 werd de huidige zaal, naar het ontwerp van de Franse bouwmeester Daniel Marot, in gebruik genomen. Het interieur in Louis XIV-stijl is overweldigend, met name de plafondschildering ‘De eendracht van de Zeven Provinciën’ van Theodoor van der Schuer.

In de aangrenzende Statenzaal vergaderden de afgezanten van deze zeven ‘provinciën’ ten tijde van de Republiek. De Staten-Generaal kwam dagelijks bij elkaar en het Binnenhof werd vanaf 1593 de vaste locatie. Nu is het de lunch- en koffiekamer van de ministerraad.

Eerste Kamer
In de gang naar de zaal van de Eerste Kamer bevinden zich de fractiekamers. Qua beveiliging trad er bij de overgang van Algemene Zaken naar Binnenhof 22 versoepeling op. In de Eerste Kamer mochten de bezoekers plaats nemen in de groene bankjes van de senatoren. Ieder uur startten er colleges van jonge historici. Zo vertelde Wietse Stam dat we de invoering van het tweekamerstelsel te danken hebben aan de Belgen. Zij drongen daarop aan als inwoners van het toen nog ‘verenigde koninkrijk’.

De Eerste Kamer dient als ‘chambre de réflexion’ en beoordeelt wetsvoorstellen. Criteria zijn ‘rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid’, op grond waarvan een voorstel verworpen kan worden. De 75 zetels worden bekleed door deeltijdpolitici, die in prinicipe iedere dinsdag plenair vergaderen.

Tweede Kamer
Aan de overkant van het Binnenhof vonden in de Oude Zaal van de Tweede Kamer theatervoorstellingen plaats. Tot 1992 vergaderde hier de Tweede Kamer over het dagelijkse politieke bestuur. De theatervoorstelling was een compilatie van de debatten tussen 1916 en 1919 over de invoering van het vrouwenkiesrecht. De teksten van de politici komen letterlijk uit de Handelingen van destijds, alleen mengden nu Aletta Jacobs en Rosa Manis zich vanaf de publieke tribune ook in het debat.

Ridderzaal
Het rondje Binnenhof was compleet na een bezoek aan de Ridderzaal. Sinds 1904 wordt op Prinsjesdag  in de Ridderzaal het parlementaire jaar geopend. Het staatshoofd komt aan met de gouden koets en neemt plaats op de troon. Vervolgens spreekt de vorst in de gezamenlijke vergadering van de Eerste en Tweede Kamer de troonrede uit namens de regering.

De Ridderzaal is door Graaf Floris V aan het eind van de dertiende eeuw gebouwd. De overkapping zonder kolommen was een technisch en architectonisch wonderstuk. Na enkele verbouwingen is in 1900 de Ridderzaal weer in Middeleeuwse staat gerestaureerd.  In 2005 is het interieur opnieuw ingericht. Zo is de troon opnieuw bekleed en zijn er wandkleden met fragmenten uit historische documenten opgehangen.

Van Gevangenpoort tot Skywatch
Niet alleen de gebouwen op het Binnenhof waren opgesteld, ook vele instellingen aan het Lange Voorhout en de Kneuterdijk hielden open huis. Zo waren er theatervoorstellingen, concerten, quizen en exposities in onder meer de Algemene Rekenkamer, de Hoge Raad, de Raad van State, het Kabinet van de Koning  en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. In de Gevangenpoort werden rondleidingen gegeven die je lieten ervaren grondwetloos te zijn, zoals daar 400 jaar het geval was. Bezoekerscentrum ProDemos had een Grondwetwijzer gemaakt, waarbij iedereen met stickers aan kon geven welke van de dertig getoonde stellingen wel of niet opgenomen moeten worden in de grondwet. De Koninklijke Landmacht hield demonstraties rondom de Hofvijver om eveneens zijn 200e verjaardag te vieren. Tot slot was er de mogelijkheid om vanuit de Skywatch Den Haag te bekijken op 50 meter hoogte.

Mede door het mooie weer en de vele straatoptredens was het wachten in de lange rijen niet vervelend. Alleen duurde het Grondwet Festival te kort om bij alle instellingen een kijkje te kunnen nemen. Wellicht kan er ook in Nederland een grondwetdag ingesteld worden, zodat er jaarlijks een open huis is bij de macht.

Bekijk ook de online expositie van het Nationaal Archief ‘200 jaar Grondwet’. In samenwerking met Google Nederland is de grondwet uit 1814 en acht andere verklaringen gedigitaliseerd. http://www.google.com/culturalinstitute/exhibit/200-jaar-grondwet/wR0nxk42