Op zoek naar de ware Jacob! De (her)ontdekking van Jacob de Wit

Toen ik drie jaar geleden in de Haagse schuilkerk HH Jacobus en Augustinus werd rondgeleid, kwam ik op gegeven moment een ‘Witje’ tegen, een werk van Jacob de Wit. Het was een trompe l’oeil schilderij met engelen erin. Het leek een reliëf, maar is het niet.

Esther van Straten legde me toen uit: “Het is gemaakt door Jacob de Wit. Hij was zijn specialisme. In het Oudemannenhuis kun je een ander staaltje van zijn kunnen zien. Hij had zo’n naam dat er een kunstterm ontstond ‘Witjes’, dan wist je dat het om de bedrieglijke schilderijen van Jacob de Wit ging.

Meer bekendheid

Een maandje geleden zag ik weer een Witje, ditmaal bij een rondleiding door Friso Lammertse, conservator van het Boijmans Museum, bij de tentoonstelling ‘Meesterlijk' in de Kunsthal. De werken van Jacob de Wit zijn dus wel bekend, maar nog niet genoeg, want er is inmiddels een Stichting Jacob de Wit 2020.   

Deze stichting heeft als doel dat de Amsterdamse schilder Jacob de Wit (1695-1754) door een zo groot en gevarieerd mogelijk publiek wordt (her)ontdekt. We volgen nu even de toelichting die de stichting geeft van haar activiteiten.

Het beeldmerk is een sleutelgat waarachter de kijker de ware Jacob vindt. De stichting vormt de sleutel naar de herontdekking van het leven en de 'verdwenen' (schilder)werken van Jacob de Wit.

Wie is Jacob?

Veel stadshuizen, buitenplaatsen en kerken herbergen ‘verborgen’ schilderijen van een bijzondere kunstenaar, Jacob de Wit (1695-1754). 

Deze geboren Jordanees beschikte over zo’n bijzonder teken- en schildertalent dat hij uitgroeide tot de best betaalde portret en historieschilder van Nederland in de achttiende eeuw.

Zijn geraffineerde schilderstijl en beheersing van het licht in zijn schilderingen was fenomenaal. Jacob werd populair en schilderde vele doeken voor de stads- en buitenpaleizen van patriciërs en zelfs van vorsten met zijn kleurrijke schilderijen voor plafonds en wanden. Zijn verschillende schilderijen maakte op de bezoeker van die huizen een grote indruk en zijn kunst gaf de interieurs van zijn opdrachtgevers een enorme meerwaarde.  

Witjes en Grauwtjes

Dankzij zijn faam verbasterde zijn naam tot een begrip en zelfstandig naamwoord: de ‘Witjes’, als benaming voor zijn schilderijen in grijs, de grisailles die zo bedrieglijk echt op beeldhouwwerk lijken. Jacob noemde ze zelf overigens ‘Grauwtjes’.

Waar is Jacob?

Hierboven ziet u een overzicht van de Amsterdamse plekken waar de vele schilderijen van Jacob de Wit zich bevinden of ooit bevonden. De witte stippen zijn de diverse (grachten)huizen en de kruizen zijn kerken. De sleutelgaten zijn plaatsen waar Jacob woonde of werkte.  

Plafonddoeken

Ook buiten Amsterdam heeft Jacob schilderijen gemaakt voor huizen en kerken in Den Haag, Utrecht, Rotterdam, Zwolle, Roermond en verschillende buitenplaatsen in de toenmalige gewesten Holland en Utrecht.
Buiten Nederland maakte hij schilderijen voor huizen in Portugal, Liechtenstein, Engeland, Frankrijk en Duitsland. 

Veel van zijn schilderijen bevinden zich niet meer op hun oorspronkelijk plek omdat ze bij een wisseling van huiseigenaar werden verkocht of uitgenomen en herplaatst werden. Jacob maakte honderden (ontwerp-)tekeningen en schilderijen en ruim tachtig plafonddoeken en een groot aantal schilderijen voor wanden. Maar van een klein deel van deze schilderijen is bekend waar ze zich momenteel bevinden. 

Activiteiten 2020

2 februari Huis Marseille

Lezing over plafondschilderij Jacob de Wit, Minerva en de negen muzen, 1731 in museum Huis Marseille, Keizersgracht 401 Amsterdam, zondag 2 februari 2020 door Dr. Gregor J.M. Weber, Rijksmuseum,

15 maart Huis Singraven

Lezing over de Witjes van Jacob de Wit museum Huis Singraven, Kasteellaan Denekamp, zondag 15 maart 2020 door Henk Atze Dijkstra Stichting Jacob de Wit 2020

24, 25 en 26 april Cromhouthuis

Lezingen Amsterdam Museum het Cromhouthuis, Herengracht 366 Amsterdam, vrijdag 24, zaterdag 25 en zondag 26 april 2020 door experts van diverse musea

december Amstelkerk

Tentoonstelling Jacob Experience Amstelkerk Amstelveld 10 Amsterdam december 2020  

http://www.jacobdewit2020.nl/