Monet's en mijn ergernis

Zo rond 1880 gaf Monet uiting aan zijn twijfels over het impressionisme. Monet vond dat zogenaamde kunstenaars veel te makkelijk gebruik maakten van een trukendoos en daar een impressionistisch repertoire mee opbouwden.
Hij wilde dat veranderen door een accent te leggen op het doorgaans verborgen gebleven proces van onderhandelen tussen oog en ziel, een proces dat aan de basis van elk schilderij ligt.

Zijn ergernis over die gemakzucht leidde tot het uitwerken van een idee om de schilderkunst van het impressionisme meer diepgang te geven. Die uitwerking resulteerde in een serie van 15 schilderijen van hooioppers, en een serie (20 werken) van de gevel van de kathedraal te Rouen.
De eerste serie over hooioppers is voor mij interessant vanwege een landschapsfoto met twee hooihopen die als zwart wit foto is opgenomen in mijn recente fotoboek: Verten.
Beide series zijn interessant vanwege het accent dat het maakproces krijgt.

Doel van Monet’s experimentele series was: duidelijk maken dat het niet ging om vergezichten / uitzichten, maar om de waarneming ervan; een (waarnemings)proces dat zich op subjectieve wijze voltrekt, nooit in vaststaande resultaten uitmondt, en steeds in een vorm van wording verkeert.
Opvalt dat een serie schilderijen niet slechts een kwestie is van 'n herhaalde, zij het ook andere, kopie van de werkelijkheid onder verschillende (licht)omstandigheden.
En toch is dat precies wat tegenwoordig in fotoseries zo vaak wordt nagestreefd.
Daar ligt mijn ergernis.

Voor de fotograaf, die één thema kiest en één vaste aanpak, is het een gemakkelijke manier van werken. Diepgang ontbreekt, het blijft oppervlakkig. De fotograaf kent onvoldoende uitdaging.
Het succes dat desondanks met fotoseries in de huidige complexe wereld wordt behaald, is begrijpelijk. Immers, in een door voortwoekerend liberalisme versplinterde en tevens complexe samenleving zoekt de mens naar herkenning én verbinding. Het succes van de serie is gebaseerd op makkelijke herkenning, en een voor de hand liggende betekenisgeving van afzonderlijke foto’s. Getoonde foto’s uit een serie horen overduidelijk bij elkaar. Samenhang ligt voor het oprapen.
Echter, een kijker krijgt weinig prikkels tot nauwkeurig bekijken, tot zelf oordelen; van foto’s de samenhang zelf ontdekken is niet mogelijk.
Een gemiste kans om waarlijke interesse voor fotografie te bevorderen.

Oppervlakkigheid en succes

Andy Warhol is een gevierd kunstenaar en bekend van zijn series, bijvoorbeeld die met soepblikken en die van Marilyn Monroe. Hij werd zowel  verguisd als verheerlijkt voor zijn werk.
David Bowie, die hem persoonlijk ontmoet heeft, sprak:
"Hij wilde heel oppervlakkig zijn ... wij deelden zelden meer dan gemeenplaatsen."
Warhol zelf geeft aan dat emoties geen rol spelen. "In films lijken emoties zo sterk en echt, maar als dingen je echt overkomen is het als tv-kijken- je voelt niks."
Deze vorm van oppervlakkigheid staat succes, ook financieel gezien, kennelijk niet in de weg. 

Een fotograaf die succes had met series, gemaakt vanuit één standpunt  met zicht op de zee bij Kijkduin, is Bruno van den Elshout. Momenteel (juni 2022) werkt hij aan een boek met portfoto's,  met een horizon op de achtergrond en op vaste hoogte, alle foto's recht van voren genomen.Hij gebruikt  een ringflits in combinatie met bestaand licht. De foto's komen, vanwege een speciale binding, namelijk rechtopstaand, op ware grootte in het boek. Dat is bijzonder.
In een collegiaal gesprek met hem over de foto's uit dit nieuwe boek was het ronduit opmerkelijk dat licht soms van links, soms van rechts komt en hij niet op de hoogte is van het verschil in effect.
Op zo'n moment komt de onderwijzer in mij naar boven en leg ik hem het verschil uit: Licht van links geeft een natuurlijker, natuurgetrouwer beeld van de geportretteerde.

Hoe bijzonder het boek moge worden, ook dit werk is op te vatten als een serie die fotografisch gezien de fotograaf te weinig uitdaagt, en de kijker te weinig inspireert.

Nawoord.
In Den Haag was er van 20 oktober 2019 tot en met 2 februari 20020 een grote tentoonstelling over Monet.
Al in de vijftiger jaren kreeg hij een overzichtstentoonstelling in het Haagse museum.

Afbeeldingen
1. Claude Monet Twee hooioppers, 1891. Olieverf op doek 64,8 X 99,7 cm
2. Twee Hooihopen zwart wit. Uit: Verten, Distances, 2021. In eigen beheer.

Reageren