#Kerkverhalen: Religieuze tradities

Waarom hebben religieuze tradities de wind mee en heeft vernieuwing die vaak tegen?

Natuurlijk hebben tradities recht op meewind. Ze dragen inzichten van voorgaande generaties over, het wiel behoeft niet opnieuw te worden uitgevonden. Mensen kunnen er zich mee identificeren en er een duidelijke identiteit aan ontlenen. Door hun herhaling zorgen tradities voor voorspelbaarheid.

Allemaal mooi en functioneel. Maar er kleven drie risico’s aan.

  1. Religieuze tradities kunnen leiden tot exclusiviteit en superioriteit. Via rituelen, leerstelligheden, organisatievormen en kerkelijke wetboeken versterken ze het wij-gevoel tegenover anderen. Tradities werken polariserend.

  2.  Het tweede risico is dat tradities haaks gaan staan op de menselijk creativiteit. Ze beperken de speelruimte en zetten de automatische piloot aan. Ze miskennen dat mensen, dankzij hun spelvermogen, voortdurend spelen met nieuwe betekenissen: over zichzelf, over wat hen overstijgt, over hun veranderende wereld. Daar moeten zelfkennis, levensbeschouwing en samenleving het van hebben. Mensen zijn geboren spelers, maar tradities zetten dit vernieuwende spelvermogen buitenspel.

  3. Het derde risico is dat tradities als machtsmiddel kunnen dienen. Voor wie macht uitoefent zijn ze een effectief instrument. Immers, tradities legitimeren gewoonten en machtsverhoudingen, zodat die normaal gevonden worden. Dat komt machthebbers meestal goed uit, omdat ze – bewust of onbewust – hun macht in stand willen houden. Macht wordt gemakkelijk tot doelmacht: macht die zichzelf verheft van middel tot doel. Om uit die valkuil te klimmen, moeten machthebbers zich bekeren tot middelmacht: macht die middel is tot een ander doel dan macht zelf – voor bijvoorbeeld (1) een open houding naar anderen en (2) het stimuleren van het menselijke spelvermogen.  

Als je deze drie risico’s bekijkt in het licht van de problemen waar onze geglobaliseerde wereld mee worstelt, dan zouden religies best wat meer aan risicobestrijding mogen doen en iets minder traditiegetrouw kunnen zijn. Meer dan ooit is er behoefte aan openheid naar anderen, vernieuwende creativiteit en een kritische kijk op macht.

Foto: processie Epen (Limburg)

https://www.andredroogers.nl/traditie/

Reageren