Het randstedelijke web

Nergens wonen zoveel mensen in de stad als in de Republiek. Het merendeel van de Hollanders is stadsbewoner.

De huidige Randstad is in de 17de eeuw al duidelijk herkenbaar: steden en platteland zijn onderling sterk verbonden. Het platteland van de Lage Landen fungeert als moes- en pleziertuin van de steden. Boeren verkopen hun groente, fruit, vlees en zuivel aan stadsbewoners. Stedelingen hebben in de polder hun buitenhuis en investeren hun geld in op water veroverd land.

De steden groeien met het ritme van de economie. Die van Amsterdam is het spectaculairst: in 75 jaar tijd groeit de stad van 50.000 naar ruim 200.000 inwoners, vier keer zoveel. De stad wordt meermaals vergroot. 400 jaar geleden - in 1613 - begint de indrukwekkendste vergroting van de stad, inclusief de grachtengordel. Ook in de stad gaan nut en plezier samen. Degenen die de drooggemaakte Beemster inrichten, doen hetzelfde in Amsterdam, Leiden of Alkmaar: aangenaam voor het oog en efficiënt voor de economie. De plattegrond is regelmatig en overzichtelijk terwijl bewoners binnen de regels hun eigen smaak kunnen volgen: een beetje als Manhattan nu.

Aan de vooravond van de Gouden Eeuw

1 jan 1590

Amsterdam is al een drukke havenstad als het omstreeks 1590 aan de vooravond staat van een spectaculaire groei. Dit schilderij toont de stad een halve eeuw eerder vanuit een hoog imaginair standpunt, dat vogelvluchtperspectief wordt genoemd. Op het IJ krioelt het van de schepen. De grotere worden ingezet voor de graanhandel met landen aan de Oostzee. Het Damrak, de belangrijkste binnenhaven, voert naar de Dam waar alle handelsactiviteiten samenkomen. Eeuwenlang hangt het schilderij in het stadhuis op de Dam als trotse herinnering aan het verleden van de stad.
 

Amsterdams hoogtepunt

1 jan 1662

De fraaie, strakke stadsplattegrond is het resultaat van een samenwerking tussen verschillende kunstenaars en ambachtslieden. Uitgever is Nicolaas Visscher. Voor het kaartbeeld is stadsarchitect Daniël Stalpaert verantwoordelijk en voor het stadsprofiel Nicolaes Berchem. Daarop is te zien hoe onder het wakend oog van Juno, vergezeld door de rijke pauw, en Minerva, vergezeld door de wijze uil, de vier werelddelen hun rijkdommen naar Amsterdam brengen. Opvallend zijn de zwarten en de indianen linksonder die ivoor en zilverbaren opstapelen.
 

De gouden bocht

1685

De splinternieuwe huizen aan de Herengracht tussen de Leidsestraat en de Vijzelstraat zijn van een ongekende allure. Hier, aan de Gouden Bocht, liggen de duurste kavels. In 1685 is de bebouwing zo goed als gereed. Berckheyde beeldt de stadspaleisjes af op een prachtige dag, de gevelwand rechts baadt in het zonlicht. Om het zicht op de fraaie huizen niet te belemmeren heeft hij de jonge boompjes, die op de kade staan, weggelaten. Wel beeldt hij aan de waterkant handelsgoederen af.

Tags

Reageren