Basisinkomen voor als de robots komen

Als robots steeds meer maakwerk overnemen, wordt menskracht overbodig. Een basisinkomen ligt dan voor de hand, zeggen verschillende experts. Met een mogelijk positief effect voor de economie.

De discussie over het basisinkomen, duikt met enige regelmaat op in de pers. In 2013 reageerden Vrij Nederland-lezers positief op de oproep van Kees Kraaijeveld om zich hierover uit te spreken. “Eindelijk verlost van de tredmolen die werk heet,” verzuchtte iemand. En: “Meer zorg, cultuur en ambachten.” Er is een beweging in Nederland op gang gekomen die zich sterk maakt voor het basisinkomen.

Doen wat nodig is of je passie achterna gaan, zonder zorgen of er wel brood op de plank is. Het klinkt allemaal erg mooi. Maar is het haalbaar? VPPRO’s Tegenlicht besteedde er in 2014 een prikkelende documentaire aan. Dat het mogelijk is bewijst het Mincome-project in het Canadese stadje Dauphin. Daar vulde de overheid in de jaren 70 gedurende vier jaar het inkomen aan van mensen die het hoofd financieel moeilijk boven water konden houden. De resultaten waren veelzeggend. Minder ziekenhuis bezoek, minder ongelukken als gevolg van drank en drugsmisbruik, mensen volgden opleidingen, kregen betere jobs, gingen voor het eerst naar de tandarts. Toch kreeg het project na vier jaar geen vervolg. Een conservatieve regering die het stokje overnam, zag er geen heil in en borg het onderzoek inclusief de positieve uitkomsten, in een donker archief op.

Vooruitgang

Econoom  Marcel Canoy ziet veel voordelen. Het minimumloon en (bijna) alle uitkeringen en toelages kunnen worden afgeschaft. Het belastingstelsel wordt simpeler. En ook de fraudegevoeligheid die met het stelsel gepaard gaat, verdwijnt. Mensen hoeven zich niet meer vernederd te voelen omdat ze met behoud van uitkering een plantsoen moeten aanvegen. Dat scheelt weer een hoop bezoeken aan de psychiater. Natuurlijk rijzen er ook vragen. Wat gaan al mensen doen als ze gratis geld krijgen? En waar haal je het geld vandaan? Stort ons hele economische stelsel niet in elkaar?

Dat valt mee, denkt emeritus hoogleraar innovatiebeleid Bart Nooteboom. Hij verwacht niet dat mensen opeens niks meer zullen gaan doen. “De meesten zullen naar werk blijven zoeken om hun inkomen te verhogen.” En het is op te brengen, verwacht Canoy. Het huidige stelsel aan uitkeringen, studiefinanciering en aftrekposten kost 125 miljard. Iedereen een basisinkomen geven inclusief noodzakelijke uitkeringen als kinderbijslag en toeslagen voor gehandicapten kost 155 miljard. Het tekort is dus 30 miljard, zo groot als ons huidige begrotingstekort. Hoe dicht je dat gat? Canoy: “De accijnzen moeten omhoog, BTW moet omhoog, belasting op vermogen moet omhoog. Maar verwacht Canoy, door rust, de mogelijkheid eigen keuze te maken, ontstaat meer ruimte voor zorg en creativiteit, onderwijs en ondernemerschap. De arbeidsproductiviteit gaat omhoog. Tel uit je winst!

Pilots

Waarom wordt het dan niet meteen ingevoerd? Mensen moeten het willen, ze moeten ervan doordrongen zijn dat het iets oplevert. Erik Brynjolfsson van het MIT Centre for Digital Bussiness in Cambridge: “Ze moeten bereid zijn risico’s te nemen.” Er gaat een mentaliteitsomslag aan vooraf. Want er zijn geen garanties dat mensen zich gaan gedragen zoals verwacht. De uitkomsten van het experiment in Dauphin waren hoopgevend. Wat nodig is, zijn meer pilots.

Tags

Reageren