Ata Kandó 1913 – 2017

Ata Kandó is op 103-jarige leeftijd overleden in haar woonplaats Bergen. Kandó is een van de topfotografen uit de collectie van het Nederlands Fotomuseum.           

In 2016 was er nog een overzichtstentoonstelling van haar werk te zien in het Nederlands Fotomuseum onder de titel Ata Kandó. I shall use my time. Dit citaat van haar lievelingsschrijver Jack London was zeker van toepassing op haar leven.

Bergen

Tot op hoge leeftijd bleef Ata Kandó actief betrokken bij de projecten rond haar leven en werk. Iedereen die haar wilde spreken was van harte welkom in haar kleine woning in Bergen. Zo lang mogelijk bleef zij haar gasten verwennen met een zelf gemaakte Hongaarse goulash. De laatste jaren verminderden haar zicht en gehoor aanzienlijk, komend weekeinde zou zij de 104-jarige leeftijd bereiken.

Ed van der Elsken

De van oorsprong Hongaarse Ata Kandó ging na een kunstopleiding in de leer bij de fotograaf Jószef Pécsi. In de jaren dertig verbleef zij met haar eerste man Gyula Kandó gedurende twee kortere periodes in Parijs. Tijdens de oorlogsjaren waren zij beiden actief in het verzet, onder meer door het vervalsen van uiteenlopende officiële documenten. Na de geboorte van hun zoon Thomas in 1941, volgde in 1943 een tweelingdochter.

In 1947 vertrokken zij opnieuw naar Parijs. Maar Gyula besloot terug te keren naar Hongarije en Ata bleef er met drie kinderen alleen achter. Via haar landgenoot Robert Capa vond ze werk in de donkere kamer van het pas opgerichte fotoagentschap Magnum. Daar leerde zij in 1950 de 25-jarige Ed van der Elsken kennen. Vier jaar later verhuisden zij samen naar Amsterdam en daar strandde ook dit huwelijk. Ata bleef daarna jaarlijks enkele malen voor modereportages naar Parijs reizen.

Hongaarse vluchtelingen

Na de Russische inval van 1956 wilde Ata hulp bieden aan de stroom Hongaarse vluchtelingen. Samen met Violette Cornelius reisde zij naar de Oostenrijks-Hongaarse grens. Dit resulteerde in een ontroerend en prachtig door Jurriaan Schrofer vorm gegeven boekje ten bate van het Hongaarse kind waarvan in 2006 een herdruk verscheen.

Met haar kinderen realiseerde Ata het fotoboek Droom in het woud met een tekst van haar zoon Thomas dat in 1957 werd gepubliceerd. De publicatie van een tweede fotoboek onder de titel Kalypso en Nausikaä  - naar Homerus' Odyssee - liet tot 2004 op zich wachten.

Amazonegebied

Vanaf 1961 was Ata Kandó actief in het foto-onderwijs, met Koen Wessing en Ad van Denderen als opmerkelijke leerlingen. Daarnaast maakte zij twee reizen naar het Amazonegebied en werd mede-oprichtster van de Werkgroep Indianen Zuid-Amerika. Door de tentoonstelling en begeleidende publicatie hoopte zij uitroeiing van deze geïsoleerd levende stammen te voorkomen. Van 1979 tot 1999 woonde Ata Kandó elders in de wereld, om pas na terugkeer de fotografische erkenning te krijgen die zij verdient.

Afbeeldingen: 1) Zelfportret, Parijs (1935-1937) © Ata Kandó / Nederlands Fotomuseum, 2) Madeleine, Kandó, uit 'Droom in het woud', Zwitserland (1955) © Ata Kandó / Nederlands Fotomuseum