Porcelain Blues – Olivier van Herpt | Kunstmuseum Den Haag
Porcelain Blues – Olivier van Herpt | Kunstmuseum Den Haag
Na 26 pogingen is het Olivier van Herpt (1989) gelukt: een asymmetrisch object van meer dan een meter hoog, perfect van vorm en geprint uit puur porselein. Van Herpt verhuisde naar een nieuwe studio waar hij zich drie jaar lang terugtrok om materiaal en techniek volledig onder controle te krijgen. Het resultaat: porselein vervaardigd zoals nooit tevoren. In Kunstmuseum Den Haag zijn alle pogingen – en natuurlijk het eindresultaat – voor het eerst te zien.
Van Herpt studeert in 2014 af aan Design Academy Eindhoven met een printer die kant-en-klare aardewerkklei kan printen. Na een opdracht van Kunstmuseum Den Haag in 2016 ontwikkelt hij deze techniek verder om ook porselein te kunnen printen. In het najaar van 2019 ontdekt hij dat hij een porseleinen vorm met een grote overhang zó dun en licht kan printen dat deze niet in elkaar zakt tijdens de sterke krimp in de oven. Voor de ontwerper is dit het bewijs dat het produceren van een grote organische, asymmetrische vorm van meer dan een meter hoog mogelijk zou moeten zijn.
Grote vorm uit porselein
In de geschiedenis van porselein is dit een primeur. Grote objecten werden in het verleden in de meeste gevallen van een klei met een minder pure samenstelling gemaakt. Bovendien was men, ten behoeve van stevigheid en door de methode van vormen, altijd gebonden aan een radiale vorm.
Van Herpt is ervan overtuigd dat hij met zijn nieuwe techniek een grote organische vorm uit puur porselein kan maken, zonder scheuren en vervormingen.
Hij besluit zijn ontdekking op grotere schaal te testen. Na succesvol een exemplaar van maar liefst 1,5 meter te vervaardigen, gaat het helaas mis: door zijn asymmetrische vorm zakt het object scheef in elkaar in de oven. In plaats van het ontwerp aan te passen, wat de makkelijke oplossing zou zijn geweest, besluit hij het volledige proces te finetunen.
Printen
Een van de grootste uitdagingen: hoe groter het ontwerp, hoe meer het inkrimpt tijdens het stoken. Bij deze grote vazen meer dan 30 cm! Dit dwingt Van Herpt om tijdens het printen op zoek te gaan naar een perfecte balans tussen lichtheid en stevigheid. Na een aantal keer vallen en opstaan, blijkt dat een minieme variatie in wanddikte het uiteindelijk mogelijk maakt om de vorm van het ontwerp tijdens het stookproces in tact te houden.
Drogen
Dan ontdekt Van Herpt dat er tijdens het drogen haarfijne scheurtjes ontstaan. Dit komt doordat het vocht in de klei zich niet gelijkmatig aan het object onttrekt, waardoor spanning- en drukverschillen ontstaan tussen de wand en de voet van het object. Om dit te voorkomen, bouwt hij speciale droogkasten die het droogproces uitrekken tot maar liefst tien dagen. Zo kan een object gelijkmatig over het hele oppervlak zijn vocht verliezen zonder dat er pressie ontstaat.
Stoken
Wanneer de oven zijn hoogste temperatuur bereikt (circa 1350 o C), smelten de kleimineralen waardoor het porselein bijna vloeibaar wordt. In deze korte periode krimpt het object het snelst. Van Herpt komt erachter dat bij deze grote vazen kleine verschillen in temperatuur er al voor kunnen zorgen dat het object vervormd in de richting van de plek met de grootste hitte. Om dit fenomeen tegen te gaan, maakt Van Herpt een soort saggar, een keramische container die, opgebouwd uit een aantal gestapelde ringen, als een cilinder over het object wordt geplaatst. Door feitelijk een oven in een oven te maken, worden temperatuurverschillen tot het minimale beperkt.
Kleuren
Zodra Van Herpt het vormen, drogen en stoken onder controle heeft, richt hij zich op de kleur van zijn objecten. Dit doet hij door het toevoegen van kobaltoxide. Omdat kobalt het smeltpunt van porselein verlaagt, brengt het ongelijkmatig aanbrengen hiervan alle eerdere inspanningen in gevaar.
Als oplossing ontwikkelt Van Herpt een printkop met twee kleistromen, waarmee het object tegelijkertijd wordt gekleurd en gevormd. De vorm van het object en de positie van de printkop binnen de machine, in relatie tot de kruising van de twee kleistromen, bepalen wanneer de blauwe tint aan het oppervlak verschijnt of verborgen blijft. Zo produceert elke overgangsfase verschillende blauwtinten, terwijl de kobaltconcentratie in het hele werk gelijkmatig is verdeeld.
Perfectie
Het eindresultaat van zijn verbeten zoektocht is een set van twee perfect gespiegelde vazen, zowel in vorm als kleur. De set is niet alleen een knipoog naar de keramiekgeschiedenis, maar ook hét bewijs dat hij uiteindelijk volledige controle heeft gekregen. Voor Van Herpt zijn echter alle 26 objecten even belangrijk. Als geheel vormen ze een tastbaar onderzoeksverslag en tegelijkertijd belichamen ze zijn volhardende toewijding om de horizon van porselein te verbreden.
Afbeeldingen
1) Olivier van Herpt, Dunes, 2020-2023 © Olivier van Herpt, 2) Object in droogkast © Olivier van Herpt, 3) Object in oven met saggar © Olivier van Herpt, 4) Voorbereiden voor afbakken © Olivier van Herpt, 5) Gekleurd object © Olivier van Herpt
