Open Joodse Huizen 2023 – Den Haag

Open Joodse Huizen 2023 – Den Haag

Den Haag doet dit jaar voor de negende keer mee aan het programma Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet, een landelijk programma van ‘sprekende herdenkingen’. In Den Haag is er een uitgebreid programma. Op woensdag 3 en donderdag 4 mei vertellen tijdgetuigen, historici, onderzoekers en nabestaanden over het Joodse leven voor, tijdens en na de oorlog.

Ook is er aandacht voor verzetsverhalen. Alle bijeenkomsten duren maximaal een uur. Aanmelden is – tenzij dit bij het adres staat – niet nodig. Kom op tijd want vooral bij de kleinere locaties in woningen is er maar beperkt plaats. Het gaat om herdenkingen, de toegang is gratis. Zie voor meer informatie ook de landelijke website: www.openjoodsehuizen.nl 

PROGRAMMA WOENSDAG 3 MEI

  1. LJG Den Haag, Synagoge, Prinsessegracht 29, 2514 AP, Den Haag – 3 mei, 14.00 uur

Maurits Kiek, geboren in Den Haag in 1909, had veel kennis van techniek en hij had een elektronicazaak in België toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Kiek werd spion voor de Britten. Dankzij hem kon een groot aantal boven bezet gebied neergeschoten Engelse en Amerikaanse piloten weer terugkeren naar Engeland.

Toen hij zelf probeerde te vluchten werd hij gearresteerd en ter dood veroordeeld. Hij werd bevrijd door de oprukkende geallieerden. De oorlog liet diepe sporen na in zijn leven. ‘Voor hem bleef het iedere dag 4 mei’, aldus zijn zoon Robert Kiek. Hij vertelt over zijn vader.

Let op: wanneer de ingang aan de Prinsessegracht niet open is kunt u via de ingang aan de Jan Evertsstraat naar binnen.

  1. LJG Den Haag, Synagoge, Prinsessegracht 29, 2514 AP, Den Haag – 3 mei, 15.00 uur

Josef Bernstein werd geboren in Polen en vestigde zich in Wenen waar hij drie delicatessenwinkels opende en in 1937 trouwde met Pessia Flüssig. Na de Kristallnacht in 1938 vlucht het echtpaar naar Nederland. In Nederland wordt Josef in januari 1940 naar kamp Westerbork gestuurd. Daar moet hij meehelpen bij de opbouw van het kamp voor de opvang van Joodse vluchtelingen. Zijn vrouw Pessia, in mei 1939 bevallen van een zoontje, Harry, wordt in april 1940 ook overgebracht naar Westerbork. Wanneer Nederland bezet wordt zitten ze in de val.

Fanny Bernstein vertelt over haar vader en de sporen die zijn ervaringen in het gezin achterlieten.

Let op: wanneer de ingang aan de Prinsessegracht niet open is kunt u via de ingang aan de Jan Evertsstraat naar binnen. 

  1. Bibliotheek Schilderswijk, Koningstraat 439, 2515 JL, Den Haag – 3 mei, 15.00 uur

In 1943 werd er door de communistische verzetsman Evert Reuvenkamp een grote brand gesticht bij een opslagplaats van de Wehrmacht in Den Haag. De politie verdacht de verzetsman Sally Dormits van betrokkenheid. Zijn arrestatie zette de politie op het spoor van de Volksmilitie in Rotterdam. Deze groep werd opgerold net als de gelieerde groep Hollandia-Kattenburg uit Amsterdam. Onder de arrestanten was de verzetsman Gerrit Kastein.

Spreker Rudi Harthoorn is zoon van een verzetsman. Hij verdiepte zich jarenlang in de geschiedenis van het communistisch verzet. Harthoorn schreef hierover het boek Vuile oorlog in Den Haag. Bestrijding van het communistisch verzet tijdens de Duitse bezetting.

PROGRAMMA DONDERDAG 4 MEI

  1. Bibliotheek Schilderswijk, Koningstraat 439, 2515 JL, Den Haag – 11.00UUR

De journalist en auteur Kim Heijdenrijk deed onderzoek naar de historie van de Joodse familie Tokkie, een ondernemende familie met bijzondere winkels in de Haagse binnenstad. Salomon Jacob Tokkie opende in 1936 ‘Tocci’s Milkbar’ in het centrum van Den Haag. Salomon werd vermoord in Auschwitz. Zijn vrouw en kinderen zetten na de oorlog de zaak voort, het was een bekend trefpunt in de Haagse binnenstad.

  1. Schaakclub Discendo Discimus, Van Speijkstraat 1, 2518 EV Den Haag – 11.00uur en 14.00uur

In het historische pand van de schaakclub Discendo Discimus wordt het verhaal van de Joodse jurist, schaker en oud[1]bestuurslid Wim Belinfante verteld. Op 14 mei 1940 vertrok Wim samen met zijn zus Ada vanuit Scheveningen, aan boord van De Zeemanshoop, naar Engeland. Dit was een turbulente en risicovolle reis, waarvan het bericht van veilige aankomst lang op zich liet wachten. Jos Teunissen van het Engelandvaardersmuseum in Noordwijk is de verteller. 

  1. Haags Gemeentearchief, Stadhuis, Spui 70, 2511 BT Den Haag – 12.00uur

Leerlingen van klas 4VWO van het Johan de Witt College in Den Haag hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van hun school (toen nog de 6e HBS) in oorlogstijd. Ze ontdekten dat minstens twaalf Joodse leerlingen die in mei 1940 op school zaten, zijn vermoord. Hun onderzoeksresultaten leidden tot een kleine expositie op panelen. Deze panelen worden nu tentoongesteld in het Haags Gemeentearchief. De leerlingen van het Johan de Witt College lichten hun onderzoeksresultaten toe. 

  1. Synagoge in het Bezuidenhout, 12.00uur

Voor de oorlog kende Den Haag een groot aantal synagogen waar de Joodse gemeenschap van zo’n 17.000 personen terecht kon. In de synagoge in Bezuidenhout wordt het verhaal van Rabbijn Izak van Gelder verteld. Izak van Gelder was erg geliefd, met name onder de eenvoudige Joden die ‘op de Buurt’ woonden. Een familielid van deze rabbijn vertelt over zijn leven.

Let op: Om bij dit verhaal aanwezig te kunnen zijn, is aanmelding verplicht. T/m 3 mei is het mogelijk om te mailen naar mvernooijs@gmail.com. Bij aanmelding zal de precieze locatie worden toegestuurd.

  1. De Hyacinttuin, Anemoonstraat 25, 2565 DD – 13.00uur

Greetje Cohen (11 jaar) en haar broertje Jaap (7 jaar) werden in de oorlog via Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz.

Net als meer dan tweeduizend andere Joodse kinderen uit Den Haag. Burgemeester Jan van Zanen heeft vorig jaar een speciaal herdenkingsbord voor Greetje en Jaap onthuld op de plek waar zij vroeger op de kleuterschool hebben gezeten. Twee oud-klasgenootjes en tijdgetuigen vertellen over hun vroegere vriendinnetje Greetje en de oorlogsjaren in de Bloemen- en Bomenbuurt. 

  1. Bibliotheek Schilderswijk, Koningstraat 439, 2515 JL, Den Haag – 13.00uur

Let op: dit is een speciale informatieve sessie voor mensen die zelf historisch onderzoek doen.

Wie onderzoek doet naar Joodse bewoners van de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog, komt al snel terecht bij de cartotheek van de Joodse Raad. Daarin vind je de persoonskaarten met gegevens over individuen. Veel kaarten bevatten informatie die extra duiding nodig hebben om het hele verhaal te kunnen vertellen.

Raymund Schütz legt uit hoe je de kaarten moet lezen, er zijn tips waar meer informatie te vinden is en er is ook ruimte om vragen te stellen. Schütz is medewerker van het Haags Gemeentearchief en was jarenlang medewerker bij het oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis. 

  1. Oranjehotel, Van Alkemadelaan 1258, 2597 BP Den Haag – 13.00uur

Juda Turfrijer werd geboren in 1900 in een Joods gezin in het centrum van Den Haag. Daar was van oudsher een grote Joodse gemeenschap gevestigd met winkels, scholen en synagogen. Veel bewoners leefden in bittere armoede, het was een geploeter om rond te komen.

Juda probeert als koopman en kelner de kost te verdienen. Hij trouwt met Mietje Fresco en ze krijgen drie kinderen. Het huwelijk loopt stuk en Juda hertrouwt. Zijn zoontjes gaan naar de instelling Het Apeldoornsche Bos. In de oorlog wordtJuda gevangengezet in het Oranjehotel.

Michel Koppe is een kleinzoon van Juda Turfrijer. Hij vertelt over het leven van Juda en zijn gezin.

  1. Joodse begraafplaats, Scheveningseweg 21A (op hoek met Burgemeester Patijnlaan), 2517 KS Den Haag – 13.30uur en 15.00uur

Let op: Max. aantal bezoekers per rondleiding: 10. Aanmelden is noodzakelijk via: https://www.gildedenhaag.nl/stadswandeling-oude-joodse-begraafplaats-31

In het niemandsland tussen Den Haag en Scheveningen ligt sinds 1694 de Joodse Begraafplaats voor Asjkenazische en Sefardische Joden. Gidsen van het Gilde Den Haag vertellen tijdens een rondleiding over de begraafplaats over het Joodse leven van voor de oorlog, maar ook van het tragische lot van degenen die niet op de Joodse Begraafplaats hun laatste rustplek vonden.

Huisregels: uit respect voor de mensen die begraven liggen, wordt mannen en jongens verzocht een hoofddeksel te dragen. Huisdieren zijn niet toegestaan. 

  1. Stichting Wijkberaad Bezuidenhout, Johannes Camphuijsstraat 25, 2593 CH Den Haag – 14.00uur

Louis Krammer werd in 1923 in Den Haag geboren in een Joods gezin in het Bezuidenhout. Hij is 16 jaar wanneer Nederland bezet wordt. Louis gaat naar het Joods Lyceum in de Fischerstraat waar hij dagelijks ziet hoe de klassen kleiner worden doordat zijn medeleerlingen een oproep krijgen voor Westerbork of onderduiken. Louis vlucht naar het buitenland. In Frankrijk raakt hij betrokken bij het Franse verzet. Hij besluit te proberen naar Engeland te vluchten om vanuit daar tegen de bezetter te strijden.

Jeroen van Zijderveld van de Stichting WO2 Sporen vertelt over het leven van Louis Krammer.

  1. Partijkantoor PvdA, Stationsweg 10b, 2515 BN Den Haag – 14.00uur

Alida de Jong was een Tweede Kamerlid voor de SDAP. Ze werd in 1885 geboren in in een Joods gezin in Amsterdam als dochter van een diamantslijper. Alida de Jong wist zich op te werken van kostuumnaaister naar een vakbondsbestuurder die opkwam voor de positie van naaisters in de kledingindustrie. Uiteindelijk bracht ze het tot Kamerlid, waar ze onder andere streed voor het verlagen van de bijstandsgerechtigde leeftijd voor vrouwen. In de oorlog vluchtte Alida de Jong niet, omdat ze solidair wilde blijven met haar naaisters. In 1943 werd zij vermoord in Sobibór.

De historicus en journalist Peter Paul de Baar vertelt over haar leven.

  1. Prinses Mariestraat 9, 2514 KC, Den Haag – 14.30uur en 16.00uur

Menasche (Moritz) Dunkelgrün wordt geboren in een Joods gezin in 1880 in Warschau. Met zijn vrouw en kinderen vestigt hij zich eerst in Duitsland en vervolgens in Den Haag. Met hulp van zijn zoon Josef richt Menasche in de jaren dertig de Eerste Hollandsche Gordijnen- en Kleedjesfabriek op. De fabriek is gevestigd aan de Prinses Mariestraat 9 waar naaisters op zolder vitrages en kanten kleedjes maken. Twee jaar na de Duitse inval probeert de familie naar Zwitserland te vluchten. Met de hulp van een vriend die bij de Italiaanse ambassade werkt, weet het gezin met aanhang de grens over te komen. Niet iedereen van de familie weet Zwitserland veilig te bereiken.

De auteur John Dunkelgrün vertelt over zijn grootvader in diens vroegere woonhuis. Hij tekende zijn familiegeschiedenis op in het indrukwekkende boek Waarheen moet ik gaan? Familie-epos over de omzwervingen van een Pools-joodse en een Hongaars-Joodse familie op de vlucht. 

  1. Oranjehotel, Van Alkemadelaan 1258, 2597 BP Den Haag – 15.00uur

Na de bevrijding was het onbekend wie alle slachtoffers waren die er op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd waren. De lichamen werden opgegraven en er werd gepoogd hun identiteit te achterhalen. Het eerste Joodse slachtoffer dat werd gevonden was Richard Barmé. Richard Barmé groeide op in Baarn en was student toen de oorlog uitbrak. Hij raakte betrokken bij het verzet en vluchtte via Portugal naar Engeland. Daar werd hij geheim agent bij de Britse Geheime Dienst en gedropt boven Nederland als radiotelegrafist. De bezetter kwam hem op het spoor en hij werd naar het Oranjehotel gebracht.

Ronald Klomp van de Stichting WO2 Sporen verteld over de levens van Joodse slachtoffers van de Waalsdorpervlakte. De Stichting WO2 Sporen helpt mee met het identificeren van oorlogsslachtoffers. De stichting beschikt over een grote database met gegevens van personen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. 

  1. Centrale Bibliotheek, Spui 68, 2511 BT Den Haag – 15.00uur

Met muzikale omlijsting door het strijktrio van het Residentie Orkest. Zij spelen verschillende stukken waaronder muziek van Joodse componisten die geschreven werd in concentratiekamp Theresienstadt.

Op dertienjarige leeftijd begint het Joodse meisje Edith van Hessen haar dagboek. Haar leventje in Den Haag is dan nog onbezorgd: het dagboek gaat over school (het Nederlands Lyceum), feestjes en jongens. Maar alles verandert als de oorlog uitbreekt en Edith moet onderduiken in Breda. Zal ze haar familie terugzien? Na de oorlog vestigt Edith zich in de VS. Haar oorlogsdagboek wordt internationaal uitgebracht: Het Verhaal van Edith.

Stella Langbein (14), leerling van het Dalton college in Den Haag, heeft dagboekfragmenten van Edith verwerkt tot een muzikale voorstelling. 

  1. Brasserie De Windes, Nieuwe Parklaan 83, 2587 CE Den Haag – 15.00uur

Saal van Zwanenberg was een van de belangrijkste industriëlen van de twintigste eeuw. Vanuit de vleesindustrie breidde hij uit naar de geneesmiddelenindustrie. Dit werd het bedrijf Organon in Oss dat later de anticonceptiepil ontwikkelde. Sinds 1934 was hij als regeringsadviseur gevestigd in Den Haag. Aan het begin van de oorlog dook Saal met zijn gezin onder op dit adres, waar tijdens de oorlog de Uruguayaanse gezant woonde. Met hulp van deze gezant vluchtten zij naar Groot-Brittannië. Het vluchtverhaal van deze kleurrijke captain of industry wordt verteld door twee kleinzonen en een achterkleindochter die zelf historica is.

  1. Fultonstraat 7, 2562 XB Den Haag – 16.00uur

Op de Fultonstraat 7 woonde tot aan de Tweede Wereldoorlog de Joodse familie Krell (vader Leo, moeder Emmy en zoontje Leo). Tijdens de vervolging doken zij onder op verschillende adressen. Leo Krell naaide in de onderduik bontjassen en verdiende zo geld om zijn familie te onderhouden. Alle drie overleefden en emigreerden later naar Canada. Het bijzondere verhaal van de familie Krell wordt verteld door de Haagse historicus en auteur Wim Willems.

  1. ‘De bonenrank’, Emmakade 133, 2518 JJ Den Haag – 16.00uur

Benjamin Sternfeld (Schoonhoven, 1880) begint al jong met het geven van dansles, eerst in Gouda en later in Den Haag, waar hij in 1921 een dansinstituut op de Emmakade begint. Later verhuist het dansinstituut naar de Javastraat 44.

Sternfeld is een vooruitstrevende man die aansluit bij de internationale dansmodes. De upper class neemt dansles bij hem. Hij geeft bals in het Kurhaus, soirées en dansuitvoeringen in theaters. Aan dit alles komt een eind wanneer Benjamin Sternfeld in 1942 wordt gedeporteerd naar Auschwitz. In dezelfde danszaal waar nu nog steeds dansles wordt gegeven vertelt nabestaande Sjaan van Kekeren-Brouwer over haar (biologische) grootvader.

  1. Haagse Kunstkring, Albert Vogelzaal, Denneweg 64, 2514 CJ Den Haag – 19.50uur

Let op: Strikte aanvang om 19.50uur (inloop vanaf 19.15uur). Toegang vrij. Reserveren gewenst: 070-3647585 (tijdens openingstijden galerie wo-do-vrij 12.00-17.00; za-zo 13.00-17.00)

De criminoloog en schrijver Andreas Burnier (1931-2002) groeide op als Irma Dessaur in een Joods gezin in Scheveningen. Tijdens de oorlog werd ze in zestien verschillende onderduikgezinnen geplaatst. Als ‘transgender avant la lettre’ worstelde Burnier zij met haar identiteit, hetgeen zijn weerslag vond in haar romans. De roman ‘Jongensuur’ was gebaseerd op haar onderduikervaringen. De gevolgen van de oorlog werkten door in haar privéleven.

Elisabeth Lockhorn, de biografe van Andreas Burnier, vertelt over haar leven. Voordrachtskunstenaar Anita Poolman levert ook een bijdrage aan het programma.

Dit programma is een samenwerking van de Haagse Kunstkring en Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet. 

Randprogrammering

Boekhandel De Vries Van Stockum, Passage 11, 2511 AB Den Haag

Boekpresentatie, donderdag 20 april – 17.00uur

Kees & Jan, een communistisch gezin voor, tijdens en na de oorlog, geschreven door Hanneke Boonstra.

Kees en Jan Schalker waren tijdens de oorlog leiders van het Haagse verzet. Ina Brouwer, de laatste leider van de Communistische Partij van Nederland, krijgt het eerste exemplaar overhandigd.

Boekentafel Alle boeken die in dit programma genoemd worden (en andere aanverwante titels) zijn vanaf eind april te vinden op een speciale boekentafel bij Boekhandel De Vries Van Stockum. 

Filmhuis, Spui 191, 2511 BN Den Haag Alle info op: https://filmhuisdenhaag.nl

29 april – 16.15uur Documentaire Het Atelier

Regie: Hella de Jonge & Freek de Jonge

Land: Nederland

Lengte: 82 min.

Het portret van Lientje, de grootmoeder van Hella de Jonge, zorgt voor bespiegelingen over haar leven en veerkracht.

Met nagesprek met Freek en Hella de Jonge 

4 mei – 14.00uur Documentaire Balans van een gezin (Korot Misjpaga Agat)

Regie: Kees van Langeraad

Land: Nederland 1958

Lengte: 42 min.

Eén van de eerste Nederlandse documentaires over de Jodenvervolging

Met nagesprek met Kees Langeraad

 4 mei – 15.30uur Documentaire Door de lens van Mau Schaap

Regie: Arbel Eshet

Land: Nederland 2022

Lengte 40 min.

Unieke documentaire over Joods Den Haag in de eerste periode na de Tweede Wereldoorlog. In samenwerking met de Stichting Joods Erfgoed Den Haag.

Met nagesprek met regisseur Arbel Eshet. 

Alle informatie over de documentaires in het Filmhuis op: https://filmhuisdenhaag.nl 

Het programma in Den Haag wordt samengesteld en georganiseerd door Hester Jansen, Marloes Vernooijs en Astrid Dekkers.

Zie voor meer informatie de landelijke website: www.openjoodsehuizen.nl

Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet is een project van het Nationaal Holocaustmuseum, naar een idee van Denise Citroen. Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet is mogelijk dankzij de inzet van talloze vrijwilligers en de steun van donateurs en fondsen.

https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/

Datum:
3 mei 2023 / 4 mei 2023
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0