De Pest | Museum Het Valkhof
De Pest | Museum Het Valkhof
Vier eeuwen lang was Europa in de greep van de pest. De Zwarte Dood, zoals de ziekte soms ook wordt genoemd, maakte tientallen miljoenen slachtoffers. Het museum laat in De Pest zien hoe een van de meest verwoestende infectieziekten die ooit de wereld teisterden zijn sporen heeft nagelaten in kunst en samenleving.
Met meer dan 200 werken van kunstenaars als Gabriël Metsu, Albrecht Dürer, Erwin Olaf en Berlinde De Bruyckere en schrijvers als Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio en Albert Camus verbindt het museum de geschiedenis van de pest met de actualiteit. Niet eerder werd in Nederland een tentoonstelling van deze omvang aan dit onderwerp gewijd.
“Lasciate ogni speranza, voi ch'entrate"
“Laat alle hoop varen, Gij die hier binnentreedt”
- Dante Alighieri, La divina commedia, 1307-1321
De Zwarte Dood en een Nijmeegse pestdokter
Vanaf 1347 woedt de pest in Europa. Alleen al bij de eerste golf sterven 25 miljoen mensen. Bijna 400 jaar wordt het leven van alledag beheerst door een diepgewortelde angst. De Zwarte Dood wordt gezien als een straf van God of als het fatale gevolg van astronomische fenomenen. Complotdenkers menen dat de ziekte met opzet wordt verspreid door vijandig gezinde mensen. Het is niemand duidelijk wat de pest veroorzaakt, hoe de ziekte zich verspreidt, en welke van de ontelbare maatregelen en middeltjes die bescherming moeten bieden daadwerkelijk effectief zijn.
Pas vanaf de zeventiende eeuw krijgt de medische wetenschap meer vat op de oorzaken van de pest. Pestdokter IJsbrand van Diemerbroeck staat aan het begin van deze ontwikkeling. In de jaren 1635-1636 behandelt hij als stadsgeneesheer van Nijmegen talloze pestlijders. Hij schrijft hierover een traktaat waarin hij zijn ervaringen optekent. Met dit traktaat, dat zich in de collectie van Museum Het Valkhof bevindt, is Van Diemerbroeck zijn tijd vooruit. Zijn klinische observaties vormen het begin van een wetenschappelijke benadering van de ziekte. Het groeit uit tot het belangrijkste boek over de pest in die tijd.
De Pest in Museum Het Valkhof
De Pest laat zien hoe een ziekte kunst en samenleving op zijn grondvesten heeft doen schudden. Waar grootse werken van oude meesters, imposante altaarstukken en aansprekende heiligenbeelden van Sint Sebastiaan en Rochus de geschiedenis van de pest invoelbaar maken, nodigen hedendaagse sculpturen, video-installaties en futuristische bio-kunst uit tot reflectie op de huidige coronapandemie en de gevolgen ervan in de toekomst. De Pest neemt je mee op een aangrijpende reis, van angst en dreiging, via een zoektocht naar hoop, troost en saamhorigheid, tot het vinden van nieuwe oplossingen.
"Want hij wist wat die blije menigte niet wist en wat in de boeken te lezen staat: de pestbacil sterft nooit uit en verdwijnt nooit definitief; hij kan tientallen jaren achtereen blijven sluimeren in de meubels en het linnengoed, hij wacht geduldig, in kamers, kelders, koffers, zakdoeken en paperassen, en misschien komt er een dag waarop, tot schade en lering van de mensheid, de pest zijn ratten wekt om ze te laten sterven in een gelukkige stad."
- Albert Camus, De pest, 1947.
